اهمیت بهداشت آب و مواد غذایی
بهداشت آب
مقدمه
بهداشت آب موضوعی بسیار مهم در بهداشت عمومی و مدیریت سلامت میباشد. قبل از پرداختن به راه کارهای عملی استحصال، انتقال، بهسازی و توزیع آن لازم است این عنصر حیاتی موثر بر سلامت و مرتبط با توسعه پایدار، شناخته شود.
شناخت آب از نظر کیفیت و کمیت و چگونگی حصول آن قدمی اساسی در جهت بهینه سازی مصرف آن میباشد. اگر چه بیش از سه چهارم کره زمین را آب فرا گرفته است، سهم قلیلی از آبهای موجود، برای مصارف بهداشتی و کشاورزی، قابل استفاده است. زیرا حدود 3/97 درصد اقیانوسها و 1/2 درصد یخهای قطبی و 6/0 درصد دریاچه ها و رودخانه و آبهای زیرزمینی وجود دارد که حدود 36/0 درصد کل منابع آب میباشد. آب اقیانوسها، دریاها و اغلب دریاچه ها و بسیاری از منابع آب زیرزمینی به علت شوری بیش از حد و داشتن املاح معدنی برای مقاصد بهداشتی، کشاورزی و صنعتی، غیرقابل استفاده میباشند.
آب ماده حیاتی است که بطور یکنواخت در سطح کره زمین موجود نمیباشد. در نتیجه بسیاری از نقاط کره زمین با کمبود آب مواجه است. حرکت مداوم بخار آب به هوا و برگشت آن به زمین را گردش آب در طبیعت مینامند.
انرژی خورشید باعث تبخیر آب اقیانوسها، رودخانه ها، دریاچه ها و منابع آب سطحی میگردد. بخار آب فشرده شده همراه توده های هوا باعث نگهداری آب در هوا شده و موجب تشکیل ابر باردار یا ذخیره کننده آب میشود ریشه گیاهان، آب و رطوبت موجود در خاک را گرفته و از طریق روزنه های تنفسی برگها به هوا فرستاده و به بخار تجمع یافته در هوا اضافه میشود که در شرایط مناسب به صورت نزولات جوی به زمین برمیگردد.
آب یک عنصر حیاتی است با ویژگیهای قابل توجه و کم نظیر، یکی از مهم ترین عناصر شیمیایی میباشد که قسمت اعظم موجودات زنده و محیط زیست راتشکیل میدهد. این ماده 70% گیاهان را تشکیل میدهد. آب فراوانترین و بهترین حلال در طبیعت است. آب یک مایع زیست شناختی است که واکنشهای فیزیکوشیمیایی سوخت و ساز در پیکره موجودات زنده را مقدور و تسهیل مینماید ومحیطی است برای نقل و انتقال مواد در بدن موجودات زنده که علاوه بر نقش موثرآن در متابولیسم، دفع مواد زائد حاصل از فعالیتهای زیست شناختی موجود زنده را موجب میشود. آب ناشی از تعریق در گرما باعث خنک کردن بدن میگردد. آب و انیدرید کربنیک توسط انرژی خورشیدی در پیکره گیاهان سبز تبدیل به کربوهیدرات یا انرژی شیمیایی میشود.
اگر چه آب خالص در طبیعت یافت نمیشود. اما آب خالص مایعی بیرنگ، بیبو و بی مزه است که دارای نقطه انجماد صفر و نقطه جوش 100 درجه سانتی گراد میباشد ساختار شیمیایی آن به صورت h2o است که به احتمال کمتر از 3/0 درصد آبهای موجود در طبیعت بر دارنده ایزوتوپهای h4o2 ، h6o3 نیز میباشند. آب در چرخه گردش خود قادر است املاح و گازهای موجود در طبیعت را به صورت محلول در آورده و بسیاری از آلودگیها را همراه خود به حرکت در آورد. آب باران قبل از رسیدن به زمین ناخالصیهای موجود در هوا نظیر ذرات، گازها، مواد رادیواکتیو و میکروبها را به سطح زمین آورده و در حین حرکت در زمین نیز آلاینده ها را با خود حمل میکند. به علاوه آبهای جاری اغلب دریافت کننده فاضلابها و مواد زائد ناشی از فعالیتهای انسانی میباشند.
بهداشت آب
دكتر علي الماسي
مقدمه
بهداشت آب موضوعي بسيار مهم در بهداشت عمومي و مديريت سلامت ميباشد. قبل از پرداختن به راه كارهاي عملي استحصال، انتقال، بهسازي و توزيع آن لازم است اين عنصر حياتي موثر بر سلامت و مرتبط با توسعه پايدار، شناخته شود.
شناخت آب از نظر كيفيت و كميت و چگونگي حصول آن قدمي اساسي در جهت بهينه سازي مصرف آن ميباشد. اگر چه بيش از سه چهارم كره زمين را آب فرا گرفته است، سهم قليلي از آبهاي موجود، براي مصارف بهداشتي و كشاورزي، قابل استفاده است. زيرا حدود 3/97 درصد اقيانوسها و 1/2 درصد يخهاي قطبي و 6/0 درصد درياچه ها و رودخانه و آبهاي زيرزميني وجود دارد كه حدود 36/0 درصد كل منابع آب ميباشد. آب اقيانوسها، درياها و اغلب درياچه ها و بسياري از منابع آب زيرزميني به علت شوري بيش از حد و داشتن املاح معدني براي مقاصد بهداشتي، كشاورزي و صنعتي، غيرقابل استفاده ميباشند.
آب ماده حياتي است كه بطور يكنواخت در سطح كره زمين موجود نميباشد. در نتيجه بسياري از نقاط كره زمين با كمبود آب مواجه است. حركت مداوم بخار آب به هوا و برگشت آن به زمين را گردش آب در طبيعت مينامند.
انرژي خورشيد باعث تبخير آب اقيانوسها، رودخانه ها، درياچه ها و منابع آب سطحي ميگردد. بخار آب فشرده شده همراه توده هاي هوا باعث نگهداري آب در هوا شده و موجب تشكيل ابر باردار يا ذخيره كننده آب ميشود ريشه گياهان، آب و رطوبت موجود در خاك را گرفته و از طريق روزنه هاي تنفسي برگها به هوا فرستاده و به بخار تجمع يافته در هوا اضافه ميشود كه در شرايط مناسب به صورت نزولات جوي به زمين برميگردد.
آب يك عنصر حياتي است با ويژگيهاي قابل توجه و كم نظير، يكي از مهم ترين عناصر شيميايي ميباشد كه قسمت اعظم موجودات زنده و محيط زيست راتشكيل ميدهد. اين ماده 70% گياهان را تشكيل ميدهد. آب فراوانترين و بهترين حلال در طبيعت است. آب يك مايع زيست شناختي است كه واكنشهاي فيزيكوشيميايي سوخت و ساز در پيكره موجودات زنده را مقدور و تسهيل مينمايد ومحيطي است براي نقل و انتقال مواد در بدن موجودات زنده كه علاوه بر نقش موثرآن در متابوليسم، دفع مواد زائد حاصل از فعاليتهاي زيست شناختي موجود زنده را موجب ميشود. آب ناشي از تعريق در گرما باعث خنك كردن بدن ميگردد. آب و انيدريد كربنيك توسط انرژي خورشيدي در پيكره گياهان سبز تبديل به كربوهيدرات يا انرژي شيميايي ميشود.
بهداشت آب آشامیدنی
آب یکی از نعمات بزرگ پروردگار است که منشا حیات وسرآغاز زندگی موجودات
زنده است .اهمیت آب در زندگی بشر به اندازه ای است که بیان وتوجیه کامل آن
به دشواری میسر می گردد.
امروزه با پیشرفت زندگی صنعتی ورشد جمعیت ، مصرف آب افزیش یافته است
ومنابع آب موجود قابل مصرف ،درمعرض استفاده بیش از حد وحتی آلودگی
قرارگرفته است.درکشور مانیز مسئله کمبود آب از گذشته های بسیار دور وجود
داشته وحتی دربرخی از مناطق مانع رشد وپیشرفت کشاورزی ،صنعتی وحتی اجتماعی
شده است.
میزان مصرف سرانه آب دراجتماعات مختلف متفاوت است وبا فرهنگ وارتقای سطح
بهداشت جوامع ارتباط مستقیم دارد.هرچه سطح وفرهنگ وبهداشت بالاتر باشد
نیاز به آب ومصرف آن نیز افزایش می یابد.بنابراین افزایش آگاهی مردم برای
مصرف بهینه آب یکی ازضروریات بسیار مهم برای حل معضل کمبود این ماده حیاتی
انسان است.
آب آشامیدنی : آب آشامیدنی ،آب گوارایی است ،که عوامل فیزیکی ،شیمیایی
وبیولوژیکی آن درحد استانداردهای مصوب باشد و مصرف آن عارضه سوئی درکوتاه
مدت یادر دراز مدت درانسان ایجاد نکند.
آلودگی آب آشامیدنی : عبارتست از تغییر خواص فیزیکی ،شیمیایی و بیولوژیکی آب به گونه ای که آن را برای مصرف انسان زیان آور سازد.
بیماریهای منتقله از آب:
این بیماریها بوسیله باکتریهای بیماریزا ، ویروسها ،پروتوزئرها وکرمها در
انسان ایجاد می شوند.منابع ومخازن آب از جمله رودخانه ها وکانال آبها ،
دریاچه هاوسدها بویژه درمناطق گرمسیر، محلی مناسب برای انتشار اینگونه
بیماریها می باشند. این نوع مخازن آب زمینه را برای رشد میزبانهای واسط
انگلها مانند حلزونها ، ماهیها وگیاهان آبزی وناقلین بیماریهامانند پشه ها
وسایر حشرات گزنده فراهم میسازند.علیرغم کوشش مسئولین برای بهسازی منابع
آب بخصوص در مناطق گرمسیر، این بیماریها ممکن است ایجاد شوند،درنتیجه قبل
از برطرف ساختن آلودگی آب باید به وضعیت بهداشتی محیط زیست ومردم رسیدگی
شده وآموزشهای لازم به آنها بدهند تا ازآلودگی آّب جلوگیری شود.
اهمیت آب وبهداشت آن
بهداشت آب موضوعی بسیارمهم دربهداشت عمومی ومدیریت سلامت است.قبل از پرداختن به راه کارهای عملی استحصال،انتقال،بهسازیوتوزیع آب،لازم است این عنصر حیاتی موثر بر سلامت ومرتبط باتوسعه پایدار شناخته شود.
اگرچه بیش از سه چهارم کره ی زمین را آب فراگرفته است.اما سهم اندکی از آبهای موجود،برای مصارف بهداشتی وکشاورزی ،قابل استفاده است.
آب اقیانوسها،دریاهاواغلب دریاچه هاوبسیار از منابع آب زیرزمینی به علت شوری بیش ازحد وداشتن املا معدنی برای مقاصد بهداشتی،کشاورزی وصنعتی غیرقابل استفاده می باشد.
اگرچه آب خالص در طبیعت یافت نمی شود اما آب خالص مایعی بی رنگ،بی بو و بی مزه است که دارای نقطه جوش 100درجه سانتی گراد می باشدوساختار شیمیایی آن به صورت H2O است.
آب سالم و پاکیزه آبی است:
1)بدون عوامل زنده بیماری زا
2)بدون مواد شیمیایی زیان آور
3)باطعم مطبوع
4)قابل استفاده برای مصارف خانگی
آبی را آلوده می نامند که دارای عوامل بیماری زا،عفونی یه انگلی،مواد شیمیایی سمی،ضایعات وفاضلاب صنعتی و...باشدَ.
آب چاههای تهران به فاضلاب آلوده است
به گزارش فارس، پرویز کردوانی با اشاره به اینکه سبزیها با فاضلاب یا چاهها آبیاری میشوند، گفت: برخی میگویند که سبزیهای آبیاری شده توسط آب چاهها بهتر هستند در صورتی که آبهای چاههای تهران نیز آلوده هستند. عمق چاهها کم است و با توجه به چاههای جذبی که وجود دارد سریع آلوده میشوند. ضمن اینکه آب تمیز در عمق 250 متری زمین قرار دارد.
این استاد دانشگاه درباره استقرار مرغداریها، دامداریها و کشتارگاه در اطراف تهران گفت: زمانی این مرغداریها وکشتارگاهها از تهران فاصله داشتند اما با گسترش شهر این فاصله کمتر شده است و در برخی مناطق در داخل شهرها قرار دارند.
وی با اشاره به آلودگیهایی که کشتارگاهها و مرغداریها برای زندگی انسان دارند، گفت: آلودگی این محلها باعث بروز بیماریهای انسان و دام میشود.
این کارشناس محیط زیست تصریح کرد: باکتریهایی که ناشی از وجود کشتارگاهها مرغداری ها یا دامداریها است وارد آب و چاهها می شود. کود مرغ بسیار بد بو است.
وی تأکید کرد: مرغداری یا دامداری ها حتی باید بیرون از روستاها باشند و بوی آن به داخل روستاها نرود.
این استاد نمونه دانشگاه گفت: جهت باد برای مرغداریها و کشتارگاهها بسیار مهم است، باد غالب تهران از سمت غرب میوزد، اگر کشتارگاه در غرب قرار گیرند بوی آن نیز وارد تهران میشود.
کردوانی افزود: در شهرهای مختلف برای ایجاد کشتارگاه و مرغداری جهت وزش باد نیز بسیار مهم است.
بهداشت آب
دفع پساب تصفیه خانههای فاضلاب به محیط پذیره از نظر میکربی با محدودیت مواجه میباشد. این محدودیت در رابطه با مجموع کلیفرمها کمتر از۱۰۰۰ عدد در ۱۰۰ میلیلیتر و در رابطه با کلیفرم مدفوعی کمتر از ۴۰۰ عدد در۱۰۰ میلیلیر میباشد برای رسیدن به آستانه اعلام شده ناچاراً استفاده از گندزدائی کنندههائی چون گاز کلر و یا مشتقات آن، گاز ازن و در نهایت کاربرد اشعه فرابنفش ضروری میباشد. کاربرد کلر یا مشتقات آن در ضد عفونی فاضلاب همواره جای تأمل دارد بهخصوص آن که ترکیبات آلی موجود در فاضلاب با کلر تولیدات ثانویهای ایجاد میکند که سرطانزا تشخیص داده شدهاند. استفاده از گاز ازن نیز با توجه به هزینههای سرمایهگذاری و بهرهبرداری بالا جهت گندزدائی فاضلاب قابل توصیه نیست و تنها گزینه موجود که ممکن است جایگزین کلر و مشتقات آن شود و از نظر هزینهها نیز با کلر قابل رقابت باشد و اثرات سوئی نیز بر محیط زیست تحمل نکند اشعه فرا بنفش (UV) میباشد.
در کشور ما استفاده از کلر و مشتقات آن جهت گندزدائی پساب تصفیه خانههای فاضلاب بهصورت گسترده مورد توجه قرار گرفته است معهذا کمتر تصفیه خانه فاضلابی میتوان یافت که عمل گندزدائی پساب را بهطور جدی در دستور کار خود داشته باشد. به خصوص طی یکی دو دهه اخیر که مشکلات ناشی از واکنشهای ثانوی استفاده از کلر نیز مطرح شده است، دست بهره برداران این گونه تأسیسات را جهت گریز از انجام این فرایند باز گذاشته است. در ارتباط با استفاده از اشعه UV طی سالهای ۷۸ -۷۷ پروهای تحقیقاتی در تصفیه خانه فاضلاب صاحب قرانیه به مورد اجراء حجم پساب، مواد معلق موجود در پساب، نامناسب بودن سازه دستگاه، غیر اتوماتیک بودن سیستم تمیز کردن لامپها و غیره گرچه تا حدود زیای در کاهش باکتریهای موجود در پساب مؤثر بوده لیکن هیچگاه راندمان حذف ۹۹/۹۹ درصد را حاصل نگردید. به هر جهت پروژه مذکور بدون اخذ نتیجه لازم پس از یک سال عملیات تحقیقاتی متوقف و حاصل کار تداوم دفع پساب تصفیه خانههای فاضلاب بدون عمل گندزدائی بود.
مقاله حاضر که ترجمهای از مجله water۲۱ مربوط به اکتبر ۲۰۰۴ میباشد و وضع موجود تصفیه خانه های فاضلاب را با وضع سالهای اخیر کشور چین تداعی میکند شاید راه گشائی جهت رسیدن به وضعیت مطلوب دفع پساب تصفیه خانه های فاضلاب از نقطه نظر استاندارد میکربی باشد.
● ”گسترش کاربرد اشعه فرابفش (UV) (Ultraviolet) در کشور چین“
استفاده از اشعه UV در کشور چین بهعنوان عامل ضدعفونی کننده در حال گسترش میباشد. این اشعه با توجه به فقدان آثار نامطلوب بر روی محیط زیست، جهت ضد عفونی پساب در تصفیه خانههای فاضلاب شهری مورد استفاده قرار گرفته است.
استفاده از اشعه UV بهعنوان ضدعفونی کننده آب در کشور چین فعلاً مراحل اولیه را طی میکند و ماده کلر سالهاست که عمل ضد عفونی آب آشامیدنی کشور مذکور را انجام میدهد. کلر علاوه بر عمل گندزدائی آب با بعضی مواد آلی موجود در آب ترکیباتی جانبی (byproducts) سرطانزا ایجاد میکند که مهمترین آنها ( THM۵ (Tri Halo Methans و (HAAs) (Haho Acetic Acid) میباشد. بههمین لحاظ سعی شده است گاز ازن (O۳) و یا دیاکسید کلر (CLO۲) جهت ضد عفونی کردن آب آشامیدنی جایگزین کلر کردند که در این زمینه گاز ازن از اقبا بیشتری برخوردار گردیده و در نتیجه تا اواخر سال ۲۰۰۴، ضدعفونی آب ۱۲تصفیه خانه چین با ظرفیت ۱۰۰ الی ۵۰۰ هزار متر مکعب در روز با استفاده از گاز ازن انجام میشود.
به هر چهت اشعه UV بهعنوان گزینه جدید جهت ضدعفونی آب آشامیدنی در مقایسه با گاز ازن که دارای هزینه سرمایهگذاری بالائی میباشد و در رابطه با گاز کلر که تولیدات جانبی مضر در آب بهجا میگذارد مطرح اس بهخصوص اثرات آنی UV به روی موجودات تک یاختهای و عقیم نمودن آنها بسیار حائز اهمیت میباشد. گرچه کاربرد اشعه UV در تصفیه آب مراحل اولیه را در چین طی میکند معهذا استفاده از این اشعه در گندزدائی فاضلابهای شهری در سطح وسیعی آغاز گردید و بهسرعت در حال گسترش میباشد.
الزامات اخیری که در مورد ضدعفونی کردن فاضلابهای تصفیه شده برقرار گردیده، کارشناسان ذیربط چینی را مجبور به بازنگری دستورالعملهای قدیمی و تکمیل آنها و تعیین استانداردهای جدید طراحی جهت پساب خروجی تصفیه خانهها فاضلاب نموده بهطوری که از سال ۱۹۶۳ تا سال ۱۹۹۷ میلادی چهار نسخه قبلی میباشد. در استاندارد اولیه (۱۹۶۳) هیچگونه الزامی جهت گندزدائی پساب تصفیه خانههای شهری وجود نداشت و تنها گندزدائی فاضلاب بیمارستانها و صنایع مخصوصی شامل این فرآیند میگردید. بنابراین پساب تصفیه خانه فاضلاب شهر (Dongqu) و تصفیه خانه دیگر در شانگهای بهنام (Beiqu) که قبل از سال ۱۹۷۴ ساخته و به بهرهبرداری رسیده بودند. بدون عمل ضد عفونی دفع میگردید.
با توجه به دستورالعملهای تهیه شده طی کنفرانس ملی محیط زیست کشور چین، استانداردهای موجود در سال ۱۹۷۴ مورد تجدید نظر کارشناسان واقع گردید و در نتیجه فرآیند گندزدائی پساب تصفیه خانههای فاضلاب به آن الحقا گردید. این امر مسئولین تصفیه خانههای فاضلاب را تشویق به ضدعفونی پساب تصفیه خانههای فاضلاب شهری مینمود.
طی این اصلاحیه همچنین مقررات خاصی جهت تصفیه آن دسته از فاضلابهای شهری که به محیط های پرورش صدف ماهی و منابع آبی در دست احیاء تخلیه میشدند وضع گردید و مقرر شد کلرزنهای گازی جایگزین هیپو کلریناتورها گردند. استانداردهای سال ۱۹۷۴طراحان چینی را حداقل مؤظف به پیشبینی محلی جهت ایجاد تأسیسات تزریق کلر به پساب تصفیه خانههای فاضلاب نمود. استاندارد تهیه شده سال ۱۹۷۴ بهعنوان پیشنویس جهت تدوین استانداردهای جدید در سال ۱۹۸۷ پذیرفته شد و طی این مدت اطلاحاتی نیز در آن صورت گرفت.
در این هنگام متخصصین و کارشناسانو به مشکلات ناشی از واکنشهای ثانوی مصرف کلر جهت ضدعفونی واقف گردیدند. در استاندارد جدید محدودیتی جهت تخلیه تعداد کلیفرم به منابع پذیرنده پیشبینی شد و مسئولین تصفیه خانهها ترغیب به استفاده از مواد گندزدا گردیدند. به موازات این عمل تأکید برسرطانزائی استفاده از کلر در نتیجه تولید THMs و HAAs و اعلام عدم موفقیت در کاربرد این ماده برای گندزدائی فاضلاب، عملاً گزینه مناسبتری را جهت جایگزینی کلر مطرح نموده ضمن اینکه ناچاراً عمل ضد عفونی با گاز کلرمولکولی به بررسی محل استقرار تصفیهخانه فاضلاب و استفادههائی که در نقاط زیر دست از منبع آب پذیرنده فاضلاب صورت میگرفت شد و علاوه بر آن استفاده از ادوات کلر زنی تابع خصوصیات فصول سال و درجه مورد نیاز تصفیه فاضلاب گردید.
بهداشت آب در سفر
بسیاری از بیماریهای خطرناک )مانند حصبه، وبا، اسهال
خونی، ...( از راه آب آشامیدنی ناسالم به انسان منتقل می شود. بنابر این،
رعایت بهداشت آب آشامیدنی و استفاده از آن در سلامت انسان اثر بسیار زیادی
دارد.
آب سالم باید زلال و بیرنگ و بی بو و بدون مزه باشد. همچنین، مصرف آن از نظر بهداشتی هیچ زیانی برای انسان نداشته باشد.
بهترین روشهای ضد عفونی کردن آب:
- از کلر یا محلول پرکلرین 1% استفاده کنید.
- آب را به مدت 75 دقیقه بجوشانید و سپس در ظرف تمیز و درپوشیده در جای خنکی دور از گرد و خاک قرار دهید. پس از سرد شدن، می توانید آن را بنوشید.