مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقاله بررسی عملکرد تصفیه خانه فاضلاب بیمارستان حضرت ولیعصر بافق و امکان استفاده مجدد از پساب جهت کشاورزی
محمدتقی قانعیان - عضو هیات علمی گروه بهداشت محیط دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خ
محمدحسن احرام پوش - استادیار گروه بهداشت محیط دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات
محمدحسین کارگر - عضو هیات علمی گروه بهداشت محیط دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خ
چکیده مقاله:
بطور کلی ازمهمترین اهداف تصفیه فاضلابها می توان به کنترل آلودگی محیط زیست، جلوگیری از شیوع بیماریهای عفونی و مزمن، حفظ زیبایی محیط زیست و امکان استفاده مجدد از پساب اشاره نمود. دراین راستا فاضلاب بیمارستانها حاوی عوامل پاتوژن و میکروارگانیسم های مختلفی است که ضرورت توجه بیشتر به این منابع الاینده را آشکار می سازد. در صورتیکه فاضلابهای بیمارستانی به نحو مناسبی تصفیه شوند می توان از فاضلاب تصفیه شده جهت مصارف کشاورزی استفاده نمود. در این تحقیق ضمن بررسی عملکرد تصفیه خانه فاضلاب بیمارستان بافق پارامترهای کیفی فاضلاب خام و پساب نیز اندازه گیری شده است. براساس آزمایشات انجام شده میانگین مقادیر پارامترهای pH ، MPN, COD,BOD5 کل کلیفرمها در فاضلاب خام به ترتیب 92/6، 75/286 میلی گرم در لیتر، 703 میلی گرم در لیتر و6 10 ×12/9 درصد میلی لیتر بوده است. و میانگین مقادیر پارامترهای EC,pH ، کدورت ، کلرور ، MPN,COD,BOD5 کل کلیفرمها، RSC,Na%,SAR در پساب به ترتیب 2/7و 5/2672 میکروموس بر سانتی متر، 30 واحد FTU، 5/618 میلی گرم در لیتر ، 5/28 میلی گرم در لیتر، 25/81 میلی گرم در لیتر، 4 10×5/3 درصد میلی لیتر، 33/8 ، 9/67 درصد و 01/2 میلی اکی والان در لیتر بوده است براین اساس راندمان سیستم در حذف MPN,COD,BOD به ترتیب 90% و 88% و 6/99% بوده و با توجه به مقایسه پارامترهای پساب با استاندارد های استفاده مجدد جهت کشاورزی، پارامترهای کلرور و MPN با استاندارد ها مطابقت ندارد. بنابراین درصورت اصلاح سیستم و رفع مشکلات موجود در بهره برداری از تصفیه خانه و مطابقت این پارامترها با استانداردها، پساب مورد نظر برای آبیاری گیاهان مقاوم به شوری مناسب است.
کلیدواژه‌ها:
تصفیه فاضلاب، بیمارستان، استفاده مجدد، کشاورزی

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

استفاده از لجن و کمپوست لجن درکشاورزی

اگر چه حدود سه چهارم کره زمین را آب تشکیل داده . اما متاسفانه تنها قسمت اندکی از این آب شیرین بوده وبرای مصارف انسانی قابل استفاده است ( حدوداّ 2 الی5/2 درصد کل آبهای کره زمین شیرین است که ازاین مقدار ٪90  آن به صورت منجمد دردوقطب شمال وجنوب قراردارد  ) .

نیازهای صنعتی، کشاورزی ، همچنین خوراکی و بهداشتی تمدنهای بشری باید از این منابع اندک تامین شود کم بودن منابع آب شیرین از یک سو و پراکندگی نامتعادل این منابع از سویی دیگروافزایش تقاضا برای این ماده حیاطی با رشد جمعیت استفاده بهینه از منابع آب شیرین را به صورت امری لازم برای بقاء نوع بشر در این سیاره تبدیل نموده است.

تصفیه فاضلاب راهکاری مناسب درجهت حفظ منابع آب و بهره برداری بهینه ازاین مایع حیاطی می باشد.تصفیه فاضلاب نه تنها باعث استفاده مجدد از آب بلکه ازورود پس آب به محیط زیست وسایر منابع آبی جلوگیری کرده واز تخریب محیط زیست ومنابع آبی جلوگیری می کند. در فرآیند تصفیه موادی که در فاضلاب به صورت معلق وجود داشته ازآن جدا شده وضمن بی خطر شدن امکان استفاده ازآنها هم درحدامکان بوجود می آید.یکی از این مواد لجن می باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

این روزها علی‌رغم این‌که تا پایان برنامه چهارم توسعه مدت زمانی طولانی باقی مانده است، بحث از برنامه‌ریزی برای برنامه‌پنجم توسعه به میان آمده است. تفکر برنامه‌ریزی و چگونگی تدوین برنامه پنجم توسعه به نظر نگارنده گام مثبت و بسیار زیبائی است، قبل از این‌که برنامه چهارم به پایان برسد، برنامه پنجم آماده ارائه می‌باشد و روشن است بهترین حرکت بررسی برنامه چهارم و حتی فراتر، آن‌چه در برنامه‌های قبلی انجام یا انجام نشده است مورد ارزیابی و بررسی دقیق قرار گیرد هنمان‌طور که برخی از فعالیت‌های بخش آب در برنامه سوم نیمه تمام ماند و زمانی‌که برنامه چهارم شکل گرفت، محور آن بر اساس اولویت‌های تعیین شده به ”آب“ داده شد و آب را به‌عنوان محور زیربنائی توسعه در نظر گرفتند.
با مروری در ماده ۱۷ برنامه چهارم، ”دولت مکلف است، نظر به جایگاه محوری آب در توسعه کشور منابع آب کشور را با نگرش جامع و تواما عرضه و تقاضا در کل چرخه آب با رویکرد توسعه پایدار در واحدهای طبیعی حوزه‌های آبریز با لحاظ نمودن ارزش اقتصادی آب، آگاهی‌سازی عمومی و مشارکت مردم به گونه‌ای برنامه‌ریزی نماید که هدف‌های زیر تحقق یابد“

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

فاضلاب­ها هميشه داراي مقادير زيادي مواد خارجي هستند كه به صور گوناگون براي زندگي موجودات زنده زيان آور مي­باشند. وجود باكتري­ها و ميكروب­هاي بيماري­زا در فاضلاب عاملي است كه از يكصد سال گذشته زيانش در جوامع بشري آشكار شده است. كشتارهايي كه در گذشته بيماري­هاي واگيري مانند وبا، طاعون، اسهال خوني و جز آن در نقاط گوناگون جهان انجام داده است، مردم را به خطرهاي گوناگون ناشي از اين ميكروب­ها آگاه ساخته است.

هر چند استفاده مجدد از پساب­ها از سابقه نسبتاً طولاني برخوردار است، اما كشاورزان امروزه بيش از هر زمان ديگر به پساب­هاي شهري، صنعتي و كشاورزي به عنوان منبع آب آبياري چشم دوخته­اند. مهم ترين علت اين توجه كاهش روز افزون منابع آب تازه و لزوم انتقال آب از فواصل بسيار طولاني مي­باشد ]7[. آب­ها عمدتاً 9/99 درصد از فاضلاب را تشكيل مي­دهند و 1/0 در صد مابقي، مواد خارجي شامل مواد آلي و معدني و معلق و يا محلول در فاضلاب مي­باشد. از ديد مسائل بهداشتي ارگانيسم­هاي بيماري­زاي موجود در فاضلاب بسيار با اهمّيت هستند. ويروس­هاي بيماري زا، باكتري­ها، تك سلولي­ها و كرم­ها احتمال دارد در فاضلاب خام شهري دريافت گردند، مثلاً مقدار احتمالي ويبروي وبا 1000 در ليتر فاضلاب شهري مي­باشد. برخي از اين موجودات تا مدّت زمان طولاني قادر به بقا مي­باشند. ويبروي وبا در 30-20 درجه سانتي گراد كمتر از سي روز در مدفوع، كمتر از ده روز در پساب اوليه و كمتر از 5 روز در محصولات مي­تواند بقا داشته باشد. باكتري­هاي بيماري­زايي كه در فاضلاب موجود هستند، تعدادشان به مراتب از گروه­هاي باكتري­هاي كيفي كه به آساني شناخته و شمرده مي­شوند كم­تر است .

ارگانيسم­هاي بيماري­زا بزرگترين نقش را در ارتباط با كيفيت بهداشتي آب آبياري دارند و متاسفانه هنوز در ارتباط با گسترش  بيماري­هاي واگيردار و استفاده عملي از فاضلاب در كشاورزي، مطالعات كمي انتشار يافته است. شوال و همكارانش (1985) يك نمونه ساده در اين ارتباط ارائه داده­اند كه مطابق جدول شماره­ي 1 مي­باشد. اين تحقيق نشان مي­دهد در مناطقي كه بيماري انگلي به وسيله­ي آسكاريس و تريشوريس به صورت محلي وجود دارد و از سويي محصولات سالادي و سبزيجاتي كه خام به مصرف مي­رسند، با فاضلاب تصفيه نشده آبياري مي­شوند، روند گسترش بيماري، مطابق جدول 1 خواهد بود. نتايج تحقيقات آنان اين نكته را نشان مي­دهد كه آبياري با پساب فاضلاب به ميزان زيادي درصد آسكاريس را در مدفوع بيماران افزايش مي­دهد و كاهش ميزان آسكاريس در سال­هاي 68 تا 70 نسبت به سال­هاي 35 تا 47 كه در هر دو آبياري با پساب فاضلاب انجام مي­شده است احتمال دارد به دليل بالا رفتن سطح ايمني جامعه بر ضد عوامل، با گذر زمان باشد

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

چكيده

به منظور بررسي اثرات استفاده از لجن فاضلاب و ساير مواد زائد شهري و كشاورزي بر آلودگيهاي ميكروبي خاك ، چهار نوع كود آلي شامل لجن فاضلاب ، كود حيواني ، كمپوست زباله و مخلوط كاه گندم و يونجه در آزمايشات گلخانه اي در قالب طرح هاي كاملا تصادفي مورد ارزيابي قرار گرفتند. بررسي تغييرات جمعيت ميكروبي مخلوط كودهاي فوق با خاك شامل باكتريها ، قارچها و آكتينومايستها بررسي تغييرات جمعيت كليفرمها و شناسايي تعدادي از آنها و همچنين شناسايي انواع ميكرو فلور غالب در تيمارهاي مختلف به روش اسلايد پنهان ، از اهداف اختصاصي در تحقيق فوق بوده است. بيشترين جمعيت باكتريها و قارچها در كودهاي كمپوست زباله و لجن فاضلاب و بيشترين جمعيت آكتينومايست ها در كاه گندم مشاهده شد. شمارش كليفرمها نشان داد كه در هفته اول انكوباسيون ، جمعيت كليفرمها بخصوص در كود حيواني بسيار زياد است. در اين مدت وجود بعضي از باكتريهاي كليفرم در كودهاي لجن فاضلاب ، حيواني و كمپوست زباله تشخيص داده شد. همچنين در اين تحقيق ، تكنيك اسلايد پنهان به عنوان يكي از بهترين روشهاي بررسي تنوع اكولوژيكي موجودات ذره بيني خاك معرفي شده است.

كلمات كليدي: لجن فاضلاب ، خاك، محيط زيست ، ميكروارگانيسم ها

 

مقدمه

خاك مي تواند موجب انتقال عوامل بيماريزاي بسياري از امراض عفوني گردد(11) . تعداد ميكروبهايي كه از طريق فضولات به خاك اضافه مي شوند ، به وسعت آلودگي هاي خاك مي افزايند. بررسي خصوصيات فيزيكي و شيميايي مواد زائد يا به عبارتي كودهاي آلي ، مدتهاست كه به منظور بهينه سازي و استفاده آگاهانه از آنها صورت مي پذيرد(9)در اين ميان خصوصيات بيولوژيكي كودهاي آلي در مطالعات فوق ناديده گرفته مي شود و توصيه به استفاده از كودهاي آلي بدون بررسيهاي همه جانبه بيولوژي و زيست محيطي آنها صورت مي گيرد. از آنجايي كه خاك پايگاه موجودات خشكي زي بويژه جوامع انساني است و انتقال عوامل پاتوژن از راههاي گوناگون توسط گرد و غبار از راه تنفس و زخمهاي سطحي بدن به انسان و حيوان صورت مي گيرد ، بنابراين خصوصيات بيولوژيكي و جمعيت فلور ميكروبي بيماريزاي خاك را بايد تعيين نمود. كليفرمها كه از باكتريهاي خانواده انتروباكترياسه هستند ، معمولا به عنوان شاخص آلودگي آب و خاك مورد ارزيابي قرار مي گيرند(8). خانواده انتروباكترياسه شامل گروه بزرگي از باكتريها مي باشد كه بطور وسيع در طبيعت پراكنده هستند. اين باكتريها در روده انسان ، حيوانات ، در خاك و آب وجود دارند كه به دليل زندگي آنها در روده انسان و حيوانات به باسيلهاي انتريك معروفند. همه اين باكتريها هوازي و بي هوازي اختياري ، گرم منفي ، بدون اسپور و ميله اي شكل ، داراي متابوليسم تنفسي و تخميري ، داراي قدرت تخمير گلوكز و لاكتوز هستند. علاوه بر توليد بيماريهاي مختلف ، از انجايي كه اين باكتريها ساكن طبيعي دستگاه گوارش مي باشند ، به محض وارد شدن به هر نقطه از بدن ، مي توانند در تمام بافتها و اعضاء ايجاد عفونت كنند (5). در شهر اصفهان به دليل وجود كارخانه توليد كود آلي كمپوست و چند تصفيه خانه فاضلاب ، هر ساله مقادير زيادي كمپوست زباله و لجن فاضلاب در زمينهاي كشاورزي مصرف مي شود و چون مصرف اين كودها بدون نظارتهاي بيولوژيكي صورت مي گيرد ، لذا مي تواند تاثير نا مطلوبي را در محيط زيست بگذارد. تحقيق حاضر نيز در راستاي ارزيابي آلودگيهاي ميكروبي خاكهاي كشاورزي كه با استفاده از انواع مواد زائد و فضولات تيمار ميشوند ، صورت پذيرفت.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

ورود مواد شیمیایی و عناصر نامطلوب در آب، سبب آلودگی شیمیایی آن شده و چون آب در طبیعت در گردش است، آلودگی آب سریعا گسترش می یابد.
جیوه، سرب، مواد شیمایی سمی، از خطرناک ترین آلوده کننده های آب هستند و برخی از این مواد، سالها در محیط باقی می مانند و حیات جانواران و گیاهان را به خطر می اندازد.
استفاده وسیع و بی رویه آفت کش ها در امور کشاورزی بدون توجه به مسائل زیست محیطی سبب آلودگی محیط زیست به خصوص منابع آبی می شود.
آفت کش ها در اثر کاربردهای مستقیم و غیر مستقیم و از طریق ریزش های جوی، زهاب های کشاورزی، جریان باد و ... وارد منابع آبی می شوند. این مواد پس از ورود به منابع آبی تحت تاثیر فرایندهای تجربه و انتقال، ممکن است چند سال در منابع آبی دوام یابند.
با توجه به اینکه وارد کردن سموم دفع آفات گیاهی و کودهای شیمایی آب را آلوده می کند، ورود آلاینده های کشاورزی و خانگی به داخل آب های سطحی و زیرزمینی، ساکنان استان های شمال غربی کشور را تهدید می کند زیرا بافت شهری این استان ها به گونه ای است که فاضلاب های شهری و روستایی وارد آب های سطحی و زیر زمینی می شود و اکثر زمین های این استان ها زمین های کشاورزی بوده که به علت عدم توان کنترل خارجی و پساب های کشاورزی، سموم کشاورزی آلودگی ها وارد آب ها و رودخانه ها شده است.
پساب های کشاورزی یکی از مضرترین منابع آلوده کننده محیط زیست هستند، به طور مثال آلودگی منابع آبهای سطحی همچون رودخانه کارون و تالاب شادگان در خوزستان توسط این پساب در طول دهه گذشته به یک مشکل زیست محیطی تبدیل شده بود که در این راستا این آب ها حاوی مقادیر زیادی از عناصر آلوده کننده بوده که باعث کاهش کیفیت آب در پایین دست می شوند.
اما از جمله معضلات استان های جنوبی حاشیه خلیج فارس را می توان فرسایش خاک های سطحی زمین های زراعی کشاورزی که در نتیجه سیلاب های فصلی سال، عدم مدیریت دفع زباله های عفونی و ... به عنوان آفت زمین های زراعی این استان نام برد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب