مرجع تخصصی آب و فاضلاب

اصطلاح کلی فرم به گروهی از باکتری های خانواده انتروباکتریاسه (باکتری های روده ای) گفته می شود که دارای توانایی خاصی در تخمیر قند لاکتوز باشند. در واقع این باکتری ها نیز همانند سایر اعضای خانواده انتروباکتریاسه باکتری هایی میله ای گرم-منفی، اکسیداز-منفی و کاتالاز-منفی هستند. با این وجود، توانایی تخمیر قند لاکتوز در زمان ۲۴ (تا حداکثر ۴۸) ساعت در دمای ۳۵ درجه سانتیگراد به همراه تولید گاز و اسید در چنین تخمیری باعث شده که گروهی از اعضای این خانواده با هم در گروهی به نام کلی فرم ها قرار گیرند. همانطور که مشخص است این دسته بندی سیستماتیک نیست و تنها بر اساس توانایی انجام نوعی فعالیت متابولیکی در شرایطی خاص تعریف می شود. بنابراین اگرچه گاهی در برخی منابع اعضای کلی فرم ها Escherichia coli، Enterobacter aerogenes، Klebsiella pneumoniae و Citobacter معرفی می شوند ولی بیان صحیح این است که تنها سویه هایی از این باکتری ها در گروه کلی فرم ها جای می گیرند که بتوانند تخمیر لاکتوز را با همان شرتیطی که گفته شد انجام دهند. مثلاً هستند

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

کلی فرم ها به عنوان شاخص میکروبی مناسبی برای نشان دادن آلودگی مدفوعی در نمونه های آب مورد استفاده قرار می گیرند. از جمله ویژگی هایی که باعث شده این گروه از باکتری ها به عنوان شاخص میکروبی برای نشان دادن آلودگی مدفوعی آب مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از:

- زیستگاه طبیعی آن ها در دستگاه گوارشی حیوانات خونگرم است لذا در مدفوع به تعداد زیاد حضور دارند.

- دوام آن ها در آب بیش از باکتری های بیماریزای روده ای است که این باعث می شود هر گاه باکتری های بیماریزای روده ای در آب حضور دارند کلی فرم ها هم وجود داشته باشند. 

- در آب تکثیر قابل توجهی ندارند زیرا زیستگاه طبیعی آن ها آب نیست بنابراین تعداد نسبی آن ها نسبت آلودگی مدفوعی در نمونه ای مختلف آب را نشان خواهد داد.

- کشت، شمارش و جداسازی آن ها در آزمایشگاه ساده تر از باکتری های بیماریزای روده ای است

با این وجود با گذشت زمان مشخص شد که همه باکتری هایی که در گروه کلی فرم ها قرار می گیرند منشأ مدفوعی ندارند بلکه برخی منشأیی غیر از مدفوع مثلاً از خاک دارند. بنابراین زیرگروهی در گروه کلی فرم ها تعریف شد که با توجه به اینکه منشأ آن ها از مدفوع بود و نه از زیستگاه های دیگر به آن ها کلی فرم های مدفوعی (fecal coliforms) می گویند. به کل کلی فرم ها (شامل مدفوعی و غیرمدفوعی) نیز توتال کلی فرم (total coliforms) می گویند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

به طور کلی برای شمارش کلی فرم ها در آب سه سری روش قابل انجام است. این روش ها عبارتند از:

- آزمون تخمیر چند لوله ای (multiple-tube ferementation test)

- روش فیلتر غشایی (membrane filter method)

- روش های سوبسترای آنزیمی (enzyme substrate methods)

هر روش مزایا و معایبی دارد و بر این اساس هر یک در مورد نوع و حالت خاصی از نمونه های آبی توصیه می شوند. در ادامه توضیحی کلی در مورد هر یک از این سه سری روش در رابطه با شمارش یا سنجش کلی فرم ها ارایه می شود.

1) در آزمون تخمیر چند لوله ای برای شمارش کلی فرم ها از محیط کشتی استفاده می شود که محتوی قند لاکتوز باشد. نمونه به لوله ها وارد می شود یا اصطلاحاً تلقیح می گردد. لوله ها در دمای مناسب قرار داده می شوند و پس از زمان مناسب نتیجه بررسی و ثبت می شود. این آزمون در حالت معمول برای توتال کلی فرم ها شامل سه مرحله احتمالی، تأییدی و تکمیلی است. تعداد لوله هایی که در آن ها پس از این مراحل حضور کلی فرم نشان داده شود ثبت می شود و بر اساس جدولی خاص و یا استفاده از فرمولی معین تعداد کلی فرم ها (توتال و یا فکال) در هر 100 میلی لیتر نمونه آب تعیین می شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

شاخص هاي ميكروبي آلودگي مدفوعي آب

بررسي مستقيم باكتري هاي پاتوژن ، ويروسها و كيستهاي انگلهاي تك ياخته اي در آب و فاضلاب نيازمند روشهاي پر خرج ، وقتگير و كادر مجرب و آزموده است. اين مسائل باعث شد كه مفهوم ارگانيسم هاي شاخص آلودگي مدفوعي به ميان آيد. در سال 1914 سرويس بهداشت عمومي ايالات متحده ، گروه باكتريهاي كليفرم را بعنوان شاخص آلودگي ميكروبي براي نشان دادن آلودگيهاي مدفوعي ، راندمان حذف ميكروارگانيسم ها در واحدهاي تصفيه آب و فاضلاب ئ نيز خرابي و آلودگيهاي بعدي آب در شبكه هاي آبرساني مورد استفاده قرار گرفتند.

ويژگي هاي يك ميكروارگانيسم شاخص ايده آل به قرار زير است:

1-بايد جزء ميكروفلور روده اي حيوانات خونگرم باشد.

2-بايد به ميزان فراوان در مدفوع انسان و حيوانات خونگرم يافت شوند و در منابع ديگر به تعداد كم و يا اصلآ وجود نداشته باشد.

3-بايد به تعداد بيشتري نسبت به پاتوژن ها داشته باشد.

4-بايد زمان بقاي مساوي و يا بيشتر نسبت به پاتوژن ها داشته باشد.

5-بايد مقاومت حداقل مساوي (يا بيشتر) با ميكروارگانيسم هاي بيماريزا نسبت به شرايط نا مساعد محيطي و گندزدايي داشته باشد.

6-در طبيعت رشد نكند.

7-تشخيص آن سريع ، ساده و تكرار پذير باشد.

8-ارگانيسم شاخص بايد غير اتوژن باشد.

به طور طبيعي هيچ ميكروارگانيسمي همه ويژگي هاي ذكر شده را دارا نيستند، اما از اين ويژگي ها مي توان بعنوان رهنمود در انتخاب شاخص ميكروبي مناسب استفاده نمود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

این دستورالعمل شامل اطلاعاتی در زمینه آزمایشات کلیفرمهای آب ، وسایل و مواد لازم ، روشهای آزمایش ، محیط های کشت ،نمونه برداری ، تعداد نمونه ها ، انتخاب محل مناسب و حد مجاز کیفیت آب آشامیدنی می باشد .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

روش آزمایش P/A حضور- عدم حضور

روش آزمایش P/A حضور- عدم حضور ، جهت تشخیص کلی فرمها در آب است . در حقیقت ، روش ساده شده  و اصلاح شده ی تخمیر چند لوله ای است . محط کشت مورد نیاز این آزمایش ، آبگوشت P/A می باشد که شامل لاکتوز براث ، لوریل تریپتوز براث و برموکروزول ارغوانی است . 

مرجع تخصصی آب و فاضلاب