مرجع تخصصی آب و فاضلاب

۱. نکات و خطرات نیتریت (NO₂⁻) در آب آشامیدنی

• منشأ و شیمی محیطی

  • نیتریت حاصل اکسیداسیون جزئی آمونیاک (NH₃ → NH₄⁺ → NO₂⁻) یا کاهش نیترات (NO₃⁻ → NO₂⁻) توسط باکتری‌های نیتریفایر/دینیتریفایر در شرایط کم‌اکسیژن است.

  • ناپایدارتر و واکنش‌پذیرتر از نیترات؛ در سیستم‌های پرآب و با تهویهٔ ضعیف لوله‌ها یا فاضلاب‌های خانگی و کشاورزی تجمع می‌یابد.

• اثرات بهداشتی

  • متهموگلوبینمی (Blue Baby Syndrome): نیتریت در خون با هموگلوبین ترکیب شده و متهموگلوبین می‌سازد که توان حمل اکسیژن را کاهش می‌دهد. بیشترین حساسیت در نوزادان زیر ۶ ماه.

  • تشکیل نیتروزآمین‌ها: در معده و روده، نیتریت می‌تواند با آمینوفورم‌ها واکنش داده و نیتروزآمین‌های سرطان‌زا (NDMA و غیره) تولید کند.

  • سمیت مزمن: مطالعات حیوانی نشان‌دهنده تومورهای دستگاه گوارش و اختلال در عملکرد غدد درون‌ریز است.

۲. شیوه‌های تصفیه و حذف نیتریت

1. فرآیند بیولوژیک (Biological Denitrification با مرحله آنوکسیک)

   • راکتور خلأ یا بستر متحرک با افزودن منبع کربن (متانول، اتانول): تبدیل NO₂⁻ → N₂(g)

   • کنترل دقیق pH (≈7) و زمان ماند (4–8 ساعت)

2. تبادل یونی (Ion Exchange)

   • رزین‌های آنیونی قوی (گروه چهارگانه آمونیوم) → جایگزینی NO₂⁻ با Cl⁻ یا OH⁻

   • شارژ مجدد با محلول NaCl یا NaOH

3. اسمز معکوس (RO)

   • حذف ۸۰–۹۵٪ نیتریت بسته به ممبران و شرایط عملیاتی

   • نیازمند پساب شور و پیش‌تصفیه برای حذف ذرات معلق

4. نانوفیلتراسیون (NF)

   • حذف ۵۰–۷۵٪ نیتریت؛ ممبران‌های با اندازه منافذ ~1 nm

5. کاهنده‌های شیمیایی (Chemical Reduction)

   • افزودن سولفیت سدیم یا سولفیت کلسیم → احیای NO₂⁻ → NH₄⁺ یا ازت گازی

   • نیاز به تنظیم pH (~7–8)

۳. روش‌های اندازه‌گیری آزمایشگاهی

1. Griess Colorimetric Method

   • واکنش NO₂⁻ با سولفانامید و N‑(1‑نفتیل)اتیلن‌دی‌آمین → کمپلکس صورتی (λ≈540 nm)

   • حد تشخیص ~ 0.02 mg/L

2. Ion Chromatography (IC)

   • تفکیک آنیون‌ها و تشخیص کنداکتیویتی؛ حد تشخیص ~ 0.01 mg/L

3. Flow Injection Analysis (FIA) با واکنش Griess

   • جریان مداوم، سرعت بالا، حجم نمونه کم

4. UV Spectrophotometry

   • اندازه‌گیری مستقیم در λ≈210–220 nm با تصحیح در λ≈275 nm؛ حد تشخیص ~ 0.1 mg/L

5. Electrochemical Sensors

   • الکترود ISE نیتریت‌ساز با پاسخ پتانسیلی نرنستی

۴. روش‌های سنتی حسی و چشمی

• طعم و بو

  • نیتریت در غلظت‌های محیطی: بی‌بو و بی‌طعم؛ در غلظت‌های بیش از چند mg/L ممکن است طعم تلخ یا فلزی ضعیف احساس شود، اما غیرقابل‌اتکا.

• رنگ و کدورت

  • آب شفاف و بی‌رنگ باقی می‌ماند؛ هیچ تغییر ظاهری ایجاد نمی‌کند.

• آزمون میدانی ساده

  • افزودن محلول Griess به نمونه + مشاهده رنگ صورتی کمرنگ (مقیاسی و نیمه‌کمی).

• نوار تست (Test Strips)

  • نوار آغشته به معرف Griess: تغییر رنگ متناسب با غلظت (محدوده ppm).

۵. سایر روش‌های ساده و پیشرفته

• µPADs (Microfluidic Paper‑Based Devices)

  • کانال‌های کاغذی با واکنش Griess و خوانش موبایلی؛ سریع و قابل‌حمل

• سنسورهای نانوفناوری

  • نانوذرات طلا/نقره با لیگاند آمین یا نیتروفنیل برای تشخیص اسپکتروفتومتریک

• DGT (Diffusive Gradients in Thin Films)

  • جذب پیوسته NO₂⁻ در رزین در ژل → پایش بلندمدت

• Biosensors (بیوسنسورها)

  • آنزیم‌های نیتریت اکسیداز یا سلول‌های مهندسی‌شده با تغییر فلورسانس یا جریان الکتریکی

۶. علائم و نشانه‌های محیطی وجود نیتریت

• منابع آلاینده

  • فاضلاب‌های نیمه‌گندیده شهری–صنعتی، فاضلاب دامداری و مرغداری، نشت از زهاب کودهای ازته

• اثر بر اکوسیستم آبی

  • محرک رشد جلبک‌ها و فیلامنت‌های باکتریایی در شرایط آنوکسیک → انسداد لوله‌ها و کاهش اکسیژن محلول

• شاخص‌های شیمیایی

  • نسبت NO₂⁻/NO₃⁻ بالاتر از ۰.۱ در آب‌های زیرزمینی کم‌شور نشان‌دهنده ورود گاه‌به‌گاه آلودگی تازه است.

• بیواندیكاتورها

  • افزایش فعالیت آنزیم نیتریت اکسیداز در بافت‌های ماهی‌ها و بی‌مهرگان آبزی

جمع‌بندی مهندسی:
از آنجا که نیتریت بی‌بو، بی‌رنگ و بسیار واکنش‌پذیر است، پایش دوره‌ای آب با روش‌های دقیق (Griess یا IC) و به‌کارگیری سامانه‌های ترکیبی «بیولوژیک/تبادل یونی/غشا» برای حذف مؤثر آن از آب آشامیدنی حیاتی است. در میدانی، µPADها و نوارهای تست می‌توانند غربالگری اولیه انجام داده و نمونه‌های مشکوک را به آزمایشگاه ارجاع دهند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقاله بررسی میزان نیترات و نیتریت در چاههای آب واحدهای صنعتی منطقه تهران- کرج

  علی اصغر فرشاد - استادیار دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران

  کرامت اله ایماندل - استاد اسبق دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران

  علی محمدی (شناسه پژوهشگر - Researcher ID: ۵۲۷۶)

کارشناس بهداشت محیط دفتر سلامت محیط و کار وزارت بهداشت

چکیده مقاله:

نیترات بعنوان آخرین مرحله اکسیداسیون ترکیبات نیتروژن دار محسوب میشود که عامل بیماری متهموگلوبینمیا در نوزادان می باشد. و احتمال تشکیل ترکیبات سرطان زای نیتروزآمین از آن بعنوان یکی از شاخصهای شیمیایی آلودگی آب به فاضلابها و پسمانده های جامد مورد توجه است. با توجه به نقش فاضلاب در آلودگی منابع زیرزمینی و از جمله آلودگی این قبیل منابع ترکیبات نیترات و نیتریت در زمستان سال 1377 از میان 300 واحد بزرگ صنعتی غرب تهران(حد فاصل تهران- کرج)، تعداد 100 واحد انتخاب و از منابع آبهای زیرزمینی آنها بمنظور سنجش میزان نیتریت و نیترات نمونه برداری بعمل آید. نتایج حاصل که براساس آخرین چاپ کتاب روشهای استاندارد برای آزمون های آب و فاضلاب انجام گرفت، حاکی از آن است که میانگین غلظت نیترات در آبخوان منطقه 51/96 میلی گرم در لیتر با انحراف معیار 20/157 میلی گرم در لیتر از حداکثر 85/49 تا حداقل 5/9 میلی گرم در لیتر و میانگین مقدار نیتریت 16/18 میکروگرم در لیتر با انحراف معیار 43/06 میکرو گرم در لیتر از حداقل 0/29 تا حداکثر 314/22 میکرو گرم در لیتر متغیر است. مقایسه داده های به دست آمده با یافته های سایر محققان در تعیین مقدار نیتریت و نیترات در چاههای مورد بررسی مقادیر اندازه گیری شده نیترات و نیتریت بیش از رهنمود سازمان جهانی بهداشت و آخرین استاندارد ملی کشور است. محاسبات آماری به منظور تعیین ارتباط معنی داری بین فاصله محل تخلیه فاضلاب ها و عمق آب با محتوی نیترات و نیتریت چاههای آب مورد بررسی نشان داد.که ارتباط معنی دار آماری بین مقادیر نیترات با عمق آب برقرار بوده(r=0/44 و P-VALUE=0/340) و با افزایش عمق آب، غلظت نیترات آنها کاهش می یابد، در حالی که بین فاصله چاههای جاذب با غلظت نیترات در چاه آب مورد بررسی (P-VALUE=0/26) و نیتریت آب(P-VALUE=0/82) رابطه معنی داری برقرار نیست. رسم منحنی هم غلظت نیترات در منطقه غرب تهران و، مقایسه آن با منحنی های مشابه رسم شده در سال 1373 نشان می دهد که در این سال در تمامی مناطق غرب غلظت نیترات آبهای زیر زمینی از 20 تا 80 میلی گرم در لیتر نیترات و حتی مناطق با محتوی بیش از 80 میلی گرم در لیتر نیترات نیز شناسائی گردیده اند. که موید روند روبه فزونی آلودگی آبخوان منطقه غرب تهران در اثر تخلیه بی ضابطه فاضلابهای شهری و صنعتی به لایه های آبدار این منطقه می باشد.

کلیدواژه‌ها:

نیتریت-نیترات-فاضلاب صنعتی - چاه آب

 

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

نشانه های نیترات :
نیترات بدون رنگ ،‌بدون بو و بدون طعم بوده و در آبهای آشامیدنی بدون آزمایش قابل تشخیص نمیباشد لذاپیشنهاد می گردد، آب مصرفی گروه سنی کودکان ، زنان باردار،‌مادران شیرده و سالمندان آزمایش ونیترات آن محاسبه گردد.گروه ها ی مذکور جز ء گروه های در معرض خطرآلودگی آب به نیترات و نیتریت هستند.نیترات بطور طبیعی در حدغلظت کمتر از حد مجاز ، در آبهای آشامیدنی و آبهای زیرزمینی وجود دارد . آزمایش اولیه ، برای تعیین میزان نیترات منابع آب ضروری است ، بنا براین اگر تا کنون نیترات منابع آبی آزمایش نگردیده ، لازم است آزمایش اولیه انجام گیرد . هر نوع فعالیتی در نزدیک چاه های آب میتواند سبب آلودگی شود.در صورت وجود منابع نقطه ای آلوده کننده مانند محل زندگی دام ها، محل دفع فاضلاب درمجاورت چاه های خانگی ، لازم است حداقل سالی یک بار آزمایش نیترات انجام و با پایش کیفی آن تغییرات غلظت نیترات بررسی گرددودر صورتیکه چاه درمعرض منابع غیر نقطه ای مانند کاربرد کودهای کشاورزی قرار گرفته باشد ، پایش کیفی برای بررسی تغییرات غلظت نیترات کمتر مورد نیاز میباشد ، حداقل هر دو یا سه سال یکبار،‌بمنظور بررسی ضریب افزایش غلظت نیترات باید آزمایش شوند ( نیتریت،نیترات،آمونیاک،TKN) و اگر کودیا فضولات حیوانی در اطراف منابع آب پراکنده شده باشد باید هر چه سریعتر نسبت به جمع آوری و دفع آن اقـدام و آب چاه ( منبع آب) آزمایش گردد. متاسفانه ، نیترات ناشی از پراکندگی کود یا فضولات حیوانی دراطراف منابع آب ،ممکن است نتواند به سرعت در لایه های خاک حرکت و به آب نفوذ پیدا کند ، بنا بر این بمنظور بررسی اثرات آلوده کننده ها ، آزمایش سالیانه نیترات جهت پایش کیفی آن توصیه میگردد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مواد لازم :

معرف رنگی :به ۸۰۰ سی سی آب مقدار ۱۰۰ سی سی اسید فسفریک ۸۵٪ و ۱۰ گرم سولفانیل آمید اضافه می کنیم. بعد از حل شدن کامل سولفانیل آمید به محلول ۱ گرم Nـ نفتیل دی آمین دی هیدرو کلراید اضافه می کنیم.سپس مخلوط می کنیم تا کاملا حل شود. و بعد با آب مقطرآن را به حجم ۱ لیتر می رسانیم. این محلول به مدت ۱ ماه در یخچال و در شرایط تاریکی (در بطری مات ) ثبات دارد.

الزامات قبل از آزمایش:

۱.اگر نمونه دارای مواد معلق یا کدورت باشد بایستی قبل از آزمایش فیلتر شود.

۲. اگر ph نمونه بین ۵ تا ۹ نباشد با استفاده از اسیکلریدریک ۱ نرمال و یا هیدروکسید امونیوم بایستی در این محدوده قرار بگیرد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

بسیار ی از مردم دررابطه با وجود نیترات در آب های آشامیدنی سؤالاتی را مطرح میکنند،نتایج پایش کیفی آبهای زیرزمینی پنسیلوانیا حاکی از غلظت کم نیترات درآبها میباشد، اما درمناطق کشاورزی غلظت نیتروژن –نیترات بیشتر از حد مجاز اعلام شده توسط EPA ،10 ميلي گرم درليترمیباشد ( حد مجاز نيترات بر حسب نيتروژن- نيترات 10 ميلي گرم درليتر و برحسب يون نيترات 50 ميلي گرم در ليتر ميباشد.). بعلاوه محل های دفع فاضلاب ، دفع مواد زائد جامد ، سپتیک ،دفن زباله ،‌میتواند از علل غلظت بالای نیتروژن – نیترات در آبهای آشامیدنی باشد.نیتروژن یکی از اجزاء اصلی پروتئین مورد نیاز موجودات زنده است ، در محیط زیست به فرم های مختلف درآب وجود دارد و فرم آن نیز در چرخه ازت تغییر می کند، به هر حال افزایش غلظت نیترات و نیتریت در آب های آشامیدنی خطراتی را از نظر سلامتی بالاخص برای کودکان و زنان بار دار دارد.


منابع نیترات در آبهای آشامیدنی :


نیتروژن بعنوان یک ماده مغذی ( کود) به مقدار زیاد در چمنزار وباغات و محصولات کشاورزی کاربرددارد علاوه بر کود، نیتروژن ،در خاک به فرم آلی از تجزیه گیاهان و حیوانات بوجود می آید . فرمهای مختلف نیتروژن درخاک توسط باکتریها به نیترات (یون NO3)تبدیل میشود. مطلوب این است که نیتروژن به فرم نیترات جذب گیاهان شود.به هر حال نیترات ، به راحتی با عبور آب از لایه های خاک به زمين نفوذ پیدا کرده و در اثر بارش ياآبیاری های شدید ، به ریشه گیاهان و نهایتاً به آبهای زیر زمینی می رسد. نیترات در آبهای زیر زمینی يا از منابع نقطه ای مانند دفع فاضلاب ، دامداریها و یا منابع غیر نقطه ای مانند مصرف کود کشاورزی در پارک ها ، زمین های گلف ،‌چمن زارها و باغات نشا ت ميگيردو یا طبیعی اتفاق ميافتد. حفر چاه آب در محل مناسب و بهسازی آن میتواند در کاهش بار آلودگی به نیترات مؤثر باشد.


نشانه های نیترات :

نیترات بدون رنگ ،‌بدون بو و بدون طعم بوده و در آبهای آشامیدنی بدون آزمایش قابل تشخیص نميباشد لذاپیشنهاد می گردد، آب مصرفی گروه سنی کودکان ، زنان باردار،‌مادران شیرده و سالمندان آزمايش ونيترات آن محاسبه گردد.گروه ها ي مذكور جز ء گروه هاي در معرض خطرآلودگی آب به نیترات و نیتریت هستند.نیترات بطور طبیعی در حدغلظت کمتر از حد مجاز ، در آبهای آشامیدنی و آبهای زیرزمینی وجود دارد . آزمایش اولیه ، برای تعیین میزان نیترات منابع آب ضروری است ، بنا براین اگر تا کنون نیترات منابع آبی آزمايش نگردیده ، لازم است آزمایش اوليه انجام گیرد . هر نوع فعالیتی در نزدیک چاه هاي آب میتواند سبب آلودگي شود.در صورت وجود منابع نقطه ای آلوده کننده مانند محل زندگی دام ها، محل دفع فاضلاب درمجاورت چاه هاي خانگی ، لازم است حداقل سالی یک بار آزمایش نیترات انجام و با پایش کیفی آن تغییرات غلظت نیترات بررسی گرددودر صورتیکه چاه درمعرض منابع غیر نقطه ای مانند کاربرد کودهای کشاورزی قرار گرفته باشد ، پایش کیفی برای بررسی تغییرات غلظت نیترات کمتر مورد نیاز میباشد ، حداقل هر دو یا سه سال يكبار،‌بمنظور بررسی ضریب افزایش غلظت نیترات باید آزمایش شوند ( نیتریت،نیترات،آمونیاک،TKN) و اگر کودیا فضولات حیوانی در اطراف منابع آب پراکنده شده باشد باید هر چه سریعتر نسبت به جمع آوری و دفع آن اقـدام و آب چاه ( منبع آب) آزمایش گردد. متاسفانه ، نیترات ناشی از پراکندگی کود یا فضولات حیوانی دراطراف منابع آب ،ممکن است نتواند به سرعت در لایه های خاک حرکت و به آب نفوذ پیدا کند ، بنا بر این بمنظور بررسی اثرات آلوده کننده ها ، آزمایش سالیانه نیترات جهت پایش کیفی آن توصيه ميگردد.


اثرات زیان بار بر سلامتی :


خطر اولیه نيترات در آبهای آشامیدنی زمانی اتفاق میافتد که در دستگاه گوارش فرم نیترات به نیتریت تبدیل شود .نیتریت باعث اكسيد شدن آهن موجود در هموگلوبين گلبولهاي قرمز شده ونهايتا نمي تواند اكسيژن را با خود حمل كند،به اين حالت متهموگلوبینميا گویند (بعضی آن را بعنوان سندرم کودکان آبی شناخته اند) در صورت عدم حضور اكسيژن ، سلولهای بدن ممکن است بميرند ويا‌ پوست کبود شود. در افراد بالای یکسال ،توانایی سریع تبدیل متهموگلوبین به هموگلوبین وجود دارد و علی رغم سطح بالای نیترات و نیتریت ، مقدار متهموگلوبین در سلولهای قرمز خون کمتر باقی می ماند، به هر حال در کودکان زیر شش ماه ، سیستم آنزیمی آنها به دلیل عدم تكامل ، توانایی کاهش متهموگلوبین به هموگلوبین را ندارند و متهموگلوبینميا اتفاق میافتد. همچنین در افراد سالمند که به دلایلی سیستم آنزیمی آنها صدمه دیده ممکن است ، همين اتفاق بیافتد.درسال 1962 ، انجمن بهداشت عمومی امریکا: حد مجاز نیترات درآب آشامیدنی را بر حسب نيتروژن 10 ميلي گرم در ليتر( بر حسب نيترات 50 ميلي گرم در ليتر)توصیه نمود .این استاندارد بمنظور حفظ سلامت کودکان، براساس دانسته هاي قابل دسترس تعيین شد ، عامل بالقوه خطرناک دیگر برای سایر افراد بستگی به واکنش های فردی و دریافت نیتریت و نیترات از همه منابع دارد. در طی دوره سال های 1992-1970 ایالات متحده ، دربررسي زمین شناسی ، میزان نیتروژن – نیترات 9% از چاههای خصوصی را بیشتر از حد مجاز 10 ميلي گرم درليتر بر حسب نيتروژن اعلام نمود. از آن زمان به بعد سازمان حفاظت محیط زیست (EPA) حداکثر سطح مجاز نیترات در آب آشامیدنی را بر حسب نيتروژن نيترات 10 ميليگرم درليتر( برحسب يون نيترات 50 ميلي گرم درليتر)و سطح مجاز نيتروژن- نیتریت 1 ميلي گرم درليتر( بر حسب يون نيتريت 3 ميلي گرم در ليتر) پذیرفت .در بررسي های بعدی برای تغییر استانداردها ، دلایلی برای تغییر آن وجود نداشت ، به هر حال تعیین سطح دقیق غلظت نیتروژن در آب برای اعلام سالم یا ناسالم بودن آن مشکل است. مسئله اي كه باید مورد توجه قرار گیرداين است كه نیتروژن ممکن است از غذا و یا سایر منابع دیگر نيز دریافت گردد .علي رغم اينكه حداکثر سطح مجاز ( MCL)) نیتروژن _ نیترات در آب آشامیدنی 10 ميليگرم درليتر( برحسب نيترات 50 ميلي گرم درليتر)تعیین شده ، موارد ی از تماس كودكان با آبهاي آشاميدني بالاتر از حد مجاز وجود داشته كه متهموگلوبینميا در بين آنان مشاهده نشده است .راهنمای قطعی برای اینکه در يك محدوده خاص متهموگلوبینما رخ دهد ،تعیین نشده است. بنا بر این بهتر است در صورتیکه نیترات آب بیشتر از حدمجاز باشد ، برای تهیه غذا و شیر کودکان از سایر منابع آبی دیگر استفاده نمود، همچنین ، گزارشاتي مبنی بر نقص هایي در هنگام زایمان به دلیل مصرف آب آشاميدني آلوده به نيترات وجود دارد .بنابر این توصیه میگردد ، مادران باردار از آب آشامیدنی که نیترات آن بالاتر از حد مجاز است مصرف ننمایند. همچنین توصیه میگردد مادران شیر ده نیز به دلیل انتقال نیترات از راه شیر به بچه ، از آبهای دارای نیترات بالاتر از حد مجاز مصرف ننمایند.در افراد بزرگسال که در معرض محدوده بالاتر از میزان تعیین شده ،قرار گرفته اند اثرات سوء بر سلامت آنان کمتر مشاهده شده است و بدون اینکه اثرات سمی داشته باشند میتوانند آبهای آشامیدنی با غلظت بالاتر رامصرف نمایند .اما چون ممکن است درمدت زمان طولانی مصرف آبهای دارای نیترات بالا ، اثرات مزمن بر جای بگذارد ،توصیه می شود که کمتر مصرف شود .اگر به استناد نتایج آزمایشات ، سطح نیترات آب بالاتر از حدمجاز اعلام شدو فقط بزرگسالان يا بچه های بزرگتراز آن آب مصرف می کنند لازم است با پزشک محل مشورت وتوصیه های درمانی را مد نظر قرارداد.خطر بروز سرطان درآبها و یا غذاهایی که نیترات ونیتریت داشته اند ،گزارش شده است ،احتمالاً نیترات در بدن با آمین ها یا آمیدها واکنش نشان داده ونیتروز آمین تشکیل می شود که عامل شناخته شده سرطان میباشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

ترکیبات نیتروژن در محیط آبی :

نیتروژن در محیطهای آبی به 6 شکل وجود دارد :

·بصورت گاز محلول N2 ( از اتمسفر )

·بصورت گاز محلول NH3 ( بیشتر از مواد زائد که از متابوسیم جانوران بدست می آید )

·یون آمونیوم NH4+

·یون نیتریت NO2 –

·یون نیترات NO3

·بصورت مقادیر تنوعی از ملوکولهای آلی در حلالها ، بافتهای زنده و غیره زنده مواد آلی

کلمه “ ammonia” اغلب شامل هم NH3 و هم یون  NH4+ است ولی بهتر است که یصورت آمونیاک کل محسوب شود .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

 این چرخه مربوط به ترکیبات مختلف نیتروژن است . آمونیاک در طول یک تغییر زیست شناختی نیتروژن آلی& که آمونیاک سازی نامیده می شود ، تولید می شود . آمونیاک بشکل یونیزه نشده  (NH₃) از طریق آبششهای آبزیان نیز دفع می گردد . آمونیاک از تجزیه ادرار ، مدفوع ماهی و غذاهای خورده نشده نیز ایجاد می شود . آمونیاک محلول در آب ، در یک معادله تعادل به صورت یونیزه شده و غیره یونیزه وجود دارد که به صورت زیر می باشد :

                                ^-NH₃   +   H₂O   =   NH₄OH   =   NH₄⁺   +   OH  

آمونیاک در استخر های پرورشی سریعا" توسط زی شناوران گیاهی و گیاهان آبزی ریشه دار جذب می گردد. مقداری از آمونیاک که بیش از مصرف گیاهان باشد به وسیله^ء باکتری شیمواتوتروفیک(Chemoautotrophic) در دو مرحله که آمونیاک زدایی نامیده می شود ، اکسیده می گردد .

در مرحله آول اکسیداسیون به وسیله باکتری نیتروزوموناس (Nitrosomonas)  به نیتریت تبدیل می شود :

2NH₃   +   3O₂   =   2NO₂^-   +   2H⁺  +   2H₂O

نیتریت با اکسیداسیون بیشتر به وسیله^ء باکتری نیتروباکتر (Nitro bacter) به نیترات تبدیل میشود :

       ^-2NO₂^-   +   O₂   =   2NO₃

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

نشانه های نیترات :

نیترات بدون رنگ ،‌بدون بو و بدون طعم بوده و در آبهای آشامیدنی بدون آزمایش قابل تشخیص نميباشد لذاپیشنهاد می گردد، آب مصرفی گروه سنی کودکان ، زنان باردار،‌مادران شیرده و سالمندان آزمايش ونيترات آن محاسبه گردد.گروه ها ي مذكور جز ء گروه هاي در معرض خطرآلودگی آب به نیترات و نیتریت هستند.نیترات بطور طبیعی در حدغلظت کمتر از حد مجاز ، در آبهای آشامیدنی و آبهای زیرزمینی وجود دارد . آزمایش اولیه ، برای تعیین میزان نیترات منابع آب ضروری است ، بنا براین اگر تا کنون نیترات منابع آبی آزمايش نگردیده ، لازم است آزمایش اوليه انجام گیرد . هر نوع فعالیتی در نزدیک چاه هاي آب میتواند سبب آلودگي شود.در صورت وجود منابع نقطه ای آلوده کننده مانند محل زندگی دام ها، محل دفع فاضلاب درمجاورت چاه هاي خانگی ، لازم است حداقل سالی یک بار آزمایش نیترات انجام و با پایش کیفی آن تغییرات غلظت نیترات بررسی گرددودر صورتیکه چاه درمعرض منابع غیر نقطه ای مانند کاربرد کودهای کشاورزی قرار گرفته باشد ، پایش کیفی برای بررسی تغییرات غلظت نیترات کمتر مورد نیاز میباشد ، حداقل هر دو یا سه سال يكبار،‌بمنظور بررسی ضریب افزایش غلظت نیترات باید آزمایش شوند ( نیتریت،نیترات،آمونیاک،TKN) و اگر کودیا فضولات حیوانی در اطراف منابع آب پراکنده شده باشد باید هر چه سریعتر نسبت به جمع آوری و دفع آن اقـدام و آب چاه ( منبع آب) آزمایش گردد. متاسفانه ، نیترات ناشی از پراکندگی کود یا فضولات حیوانی دراطراف منابع آب ،ممکن است نتواند به سرعت در لایه های خاک حرکت و به آب نفوذ پیدا کند ، بنا بر این بمنظور بررسی اثرات آلوده کننده ها ، آزمایش سالیانه نیترات جهت پایش کیفی آن توصيه ميگردد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب