مرجع تخصصی آب و فاضلاب

کاهش تبخیر از سطوح آزاد آب، یکی از عملیات مهم حفاظتی به شمار می‌رود. در ارتباط با این موضوع، دو راه کلی به کار گرفته می‌شود: یکی کاهش سطح آزاد آب و دیگری حفاظت سطوح آزاد آب. کاهش سطح آزاد آب با کم کردن نسبت مساحت به حجم مخازن انجام می‌شود. ذخیره آب در مخازن طبیعی زیرزمینی نیز به جای مخازن سطحی تلفات تبخیر را کاهش می‌دهد.

به جزء موارد استثنایی؛ حفاظت سطوح آزاد آب برای کاهش تبخیر مقرون به صرفه نبوده است. روشهای تحت آزمایش شامل غشاهای تک مولکولی، و غشاها و ذرات شناور است. هر کدام از این روشها برای تقلیل سطح آزاد آب در مجاورت هوا طرح شده است. غشاهای تک مولکولی از الکهای چرب از قبیل هگزا دکانول ساخته شده‌اند. لایه را باید دایما به سطح اضافه نمود تا بدین وسیله اثر باد و ضایعات بیولوژیکی خنثی گردد. ورقه‌های شناور لاستیکهای بوتیل برای مخازن کوچک عملی‌تر است. ذرات شناور یا بلوکهای موادی از قبیل پرلیت، کفهای مومی شکل یا جسم سبک وزن، سطح آزاد آب را کاهش می‌دهند. تا جایی که محلی برای دسترسی حیوانات به آب می‌گذارد. ثابت شده است که روشهای مختلف فوق همه در مورد کاهش تبخیر در مخازن کوچک موثر می‌باشند.

 

تغذیه مصنوعی

مخازن زیرزمینی با آبی که از سطح به آنها نفوذ می‌کند تامین می‌گردد. در شرایط طبیعی فقط جزء کوچکی از آب باران به آب زیرزمینی می‌رسد. از آنجایی که مخازن زیرزمینی، مخازنی بدون تبخیر می‌باشند و از آنجا که جریان آبهای سطحی اغلب هدر می‌رود، حفاظت آب از طریق افزایش تغذیه مخازن زیرزمینی، توسط جریانهای سطحی یک عمل منطقی است.

روشهای معمولی تغذیه مصنوعی عبارتند از: حوضچه، شیار یا نهر، غرقاب، گودال یا چاههای تزریقی.

در روش حوضچه‌ای پخش آب به وسیله یک سری برکه‌های کوچک است که با دیواره یا پشته‌های کوچک ساخته شده صورت می‌گرد. پشته‌ها اغلب از خطوط تراز پیروی کرده و به نحوی تنظیم شده‌اند که آب از یک حوضچه به حوضچه دیگر جریان می‌يابد.

در روش شیاری یا نهری جریان آب در امتداد یک سری نهرهای موازی خواهد بود که نزدیک به هم قرار گرفته‌اند.

در روش غرقاب روی سطح زمین را لایه کوچکی از آب فرا  می‌گیرد. گودال و محور و چاههای تزریقی به عنوان روشهای تغذیه اساسا در مناطق شهری و مراکز صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. صرف نظر از نوع روش، باید آبی که به زمین تغذیه می‌شود عاری از مواد رسوبی باشد. استفاده از ترکیبی از روشهای متعدد فوق برای هدفهای تغذیه معقولتر است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

حملات شيميائي و حفاظت از منابع آب

نويسنده: حسين معصوم بيگی

Chemical Warfare Agents and Protection Of water resources
مقدمه:
عوامل شيميائي بخارات سمي ،آئروسل ،مايعات و يا جامداتي بعضا بي بو و بي مزه هستند كه اثرات سمي روي حيوانات ،گياهان و مردم دارند.آنها را از طرق مختلفي پخش مي كنند وسلامتي محيط و مردم را تهديد مي نمايند.
استفاده از عوامل شيميائي از سال 1915با كاربرد وسيع كلر توسط آلمانها بر عليه بلژيك شروع شدكه طي جنگ جهاني اول 10000نفر مردند و بيش از يك ميليون نفردر اثر كاربرد عواملي مثل كلر و فسژن و سولفور موستارد مسموم شدند.بعدها ايتاليا در مقابل اتيوپي،ژاپن درمقابل چين وعراق در مقابل ايران در حد گسترده ائي استفاده كردند.عوامل اعصاب مثل GA,GB,GD,VXاز جمله ارگانو فسفر هاي و عوامل شيميائي هستند كه حجم عمده ايي از عوامل شيميائي ذخيره شده در آمريكا را تشكيل مي دهند. وبعد از جنگ ابران وعراق در عمليات طوفان صحرا مواردي ازكاربرد عوامل شيميائي توسط طرفين مخاصمه گزارش گرديده است. در چنين حملاتي بناچارمنابع آب نيزدرمنطقه موردحمله آلوده مي شوند.
وقتي يك حمله شيميائي اتفاق مي افتد,وضعيت بهداشتي جامعه،سلامتي جسمي ورواني مردم درمعرض خطرقرارمي گيرند و همراه آن غذا,آب تداركات و پشتيباني وساختار اجتماعي خانواده ها ووضعيت اقتصادي دولت ومردم نيز تحت تاثير قرارمي گيرد ،بنابراين لازم است با برنامه ريزي وانجام اقدامات مناسب همواره آمادگي براي مقابله داشته باشيم.
اهميت آب با توجه به استعدادآن در انتشاربيماريها و سموم، بسيار زياد است و كمتر سرمايه گذاري مانند تامين آب سالم مي تواند نتايج بهداشتي به اين خوبي و با اين وسعت در پي داشته باشد،به نحوي كه وفور يا كمبود آب سالم ميتواند به معناي سعادت يا فقر و زندگي يا مرگ و حتي عامل بروز جنگ باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

حفاظت از آب‌هاي زيرزميني، براي ‌آيندگان
ميزان منابع آب تجديد‌شونده كشور با توجه به موقعيت اقليمي، وقوع پديده تغيير اقليم و گرمايش جهاني و احتمال تشديد خشكسالي‌ها، محدود و احتمالا رو به كاهش است و از سوي ديگر تقاضاي آب براي مصارف مختلف با توجه به افزايش جمعيت و توسعه در ابعاد مختلف، همواره روبه افزايش است؛ بنابراين براي مواجهه با اين چالش و به منظور ايجاد تعادل منطقي بين عرضه و تقاضاي آب و استفاده پايدار از منابع آب لازم است راهكارهاي مديريتي و حفاظتي موثرتري در زمينه بهره‌برداري از منابع آب اعمال شود.

در اين ميان، منابع آب زيرزميني با توجه به ريسك‌پذيري كم آن نسبت به منابع آب سطحي در شرايط خشكسالي و نيز سهولت استحصال آن، از مزيت نسبي بالاتري در تامين نيازهاي فعلي و آتي كشور برخوردار است. با استناد به آخرين آمار مربوط به سال آبي 87 ـ 86، ميزان برداشت از منابع آب زيرزميني از طريق چاه و قنات در كل كشور بالغ بر3/56 ميليارد متر مكعب در سال است كه قسمت اعظم آن در بخش كشاورزي آن هم با بازده پايين به مصرف مي‌رسد. متاسفانه برداشت غير اصولي و بيش از حد مجاز از منابع آب زيرزميني به همراه حفر چاه‌هاي غيرمجاز در دشت‌هاي كشور در دهه‌هاي گذشته موجب افت شديد كمي و كيفي در اين منابع شده است كه پيامدهاي سوء آن به صورت تخريب كيفي آب زيرزميني، نشست سطح زمين، افزايش هزينه پمپاژ و گاهي كاهش جريان آب رودخانه‌ها با توجه به تعاملات هيدروليكي بين آب زيرزميني و سطحي نمايان شده است. هرچند در سال‌هاي اخير وزارت نيرو با استقرار نظام تخصيص آب توانسته، روند غير اصولي توسعه آب زيرزميني را تا حدودي كنترل كند با اين حال اين اقدامات در بسياري از دشت‌هاي مهم كشور به مثابه نوشداروي پس از مرگ سهراب است. تقريباً در نيمي از دشت‌هاي كشور نسبت حجم استحصال آب زيرزميني به حجم پتانسيل آب زيرزميني تجديدشونده (technical index) بيش از 100 درصد است، در حالي كه معمولا بايد سعي شود اين شاخص از 70 درصد تجاوز نكند. همين امر باعث شده است كسري مخزن (بيلان منفي) در آبخوان‌هاي كشور به بيش از 6 ميليارد مترمكعب در سال برسد. چنين بهره‌برداري بي‌ضابطه‌اي از منابع آب زيرزميني صدمات و تغييرات جبران‌ناپذيري را به محيط‌زيست وارد كرده است و ادامه اين روند يعني بهره‌برداري بي‌رويه مي‌تواند نگران‌كننده باشد.

در اين خصوص، كميته ملي توسعه پايدار يكي از نشست‌هاي خود را به بحث حفاظت از منابع آب زيرزميني اختصاص داده است و اعضاي آن بر لزوم برنامه‌ريزي‌هاي دقيق‌تر و جامع‌تر براي حفاظت كمي و كيفي از منابع آب زيرزميني كشور تاكيد داشته و توجه و حساسيت مضاعفي از سوي تمامي سياستگذاران، دست‌اندركاران و ذي‌نفعان را خواستار شده‌اند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

حفاظت كيفي از منابع آب و محيط زيست
(مصاحبه آقاي مهندس محمد تقي توكلي، مدير كل دفتر برنامه ريزي منابع آب كشور)
با توجه به محدوديت منبع آبي و تهديد اين منابع از سوي آلاينده هاي مختلف صنعتي، كشاورزي و شهري و ... ضرورت تدوين و اجراي برنام ههاي جامع مديريت به هم پيوسته كميت و كيفيت منابع آب بيش از پيش، از اهميت ويژه اي برخوردار است. رويكردهايي كه در دهه اخير مورد توجه مسوولان و متوليان مديريت منابع آب ايران قرار گرفته، خود در بردارنده به عنوان يكي از « آموزش و ارتقاي آگاهي عمومي براي حفاظت از منابع آب » اقدامات متنوعي است كه از جمله آنها راهبردهاي پايه اي و درازمدت مديريت منابع آب مطرح است. در اين خصوص گفتگويي با مهندس محمد تقي توكلي،
مديركل دفتر برنامه ريزي منابع آب كشور داشته ايم كه از نظرميگذرد:
گفت و گو: ليلا جديدي

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

انسان در طول حيات براي ادامه زندگي و بقاء خود از منابع طبيعي ( آب و خاك ) همواره استفاده نموده و براي بهتر زندگي كردن طرحها و پروژههاي متعددي را اجرا نموده است كه بسياري از آنها مفيد فايده بوده و بعضاً منجر به زياندهي شده و فاقد ارزش اقتصادي بوده است . افزايش جمعيت و نياز به تأمين غذا و امكانات بيشتر براي نسل جديد، تلاشها را مضاعف نموده و بهره برداري از منابع آب و خاك را حتي در مناطق غير مستعد و نامناسب گسترش داده است . انسان در گذر زمان با آزمون و خطا به نتايجي كه امروزه به عنوان يك تجربه مفيد و موفق كه در شرايط فعلي نيز كاربرد دارد دست يافته و اين تجارب تحت عنوان دانش بومي قابل شناسايي و تحقيق است . تجربيات نشان ميدهد كه دانش بومي با دانش نوين نه تنها در تعارض و تناقض نميباشد بلكه مكمل خوبي براي دانش امروزي است . در زمينه منابع طبيعي و آب و خاك به دليل قدمت استفاده از اين منابع در گذر زمان اندوختههاي علمي فراواني بدست آمده كه در صورت شناسايي و بهرهگيري از آن و تلفيق آن با دانش جديد ميتواند تحول اقتصادي و افزايش درآمد را به دنبال داشته باشد . استان آذربايجانغربي از لحاظ دانش بومي بويژه در بخش آب و خاك بسيار غني بوده و روشهاي سنتي فراواني براي كسب درآمد و تامين معاش توسط ساكنان منطقه شناسايي و مورد استفاده قرار گرفته است كه از جمله ميتوان به تراس بندي و سكوبندي، موكاري، استخرهاي ذخيره آب، گردوكاري، آزاد سازي اراضي و ... اشاره نمود . در زمينه فعاليت هاي سنتي حفاظت آب وخاك در سطح ايران و دنيا سوابق زيادي وجود دارد كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم . خوشاب يك تكنيك سنتي براي جمع آوري روان آب است كه با استفاده از مصالح محلي و بويژه عمليات خاكي در عرض بستر رودها و آبراهههاي سيلابي ساخته مي شود و قدمت اين شيوه سنتي بيش از چهار قرن است، ضريب توليد محصول در انواع خوشاب فرق ميكند . بنحويكه با يك بار سيل گيري در زمستان تا 5 برابر، دوبار سيل گيري از 8 تا 12 برابر و سه بار سيل گيري 15 تا 20 برابر ميزان بذر كاشته شده محصول برداشت مي شود(1997 N.yari )

مرجع تخصصی آب و فاضلاب