مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مهمترین علل رایج تخریب سدهای خاکی
سر ریز شدن سد

    نحوه ایجاد و خسارات :
    این امر موجب شسته شدن تاج و نهایتا تخریب سد می‌شود. حدود 30 درصد از خرابیهای سد خاکی ناشی از سر ریز شدن آنها بوده است.

    روشهای مقابله :
    برآورد دقیق بزرگترین سیلاب محتمل و طراحی سرریزهایی با ظرفیت مناسب تخلیه آنها ، علاوه بر آن باید فاصله سطح آزاد آب مخزن تا تاج سد (ارتفاع آزاد ) بگونه‌ای در نظر گرفته شود تا بر اثر نشست سد یا امواج حاصل از زمین لرزه ، آب از روی سد سر ریز نکند.

برخورد خط تراوش با دامنه پایاب:

    نحوه ایجاد و خسارات : اگر سطح ایستایی درون سر دامنه پایاب را قطع نماید، شسته شدن ذرات ریز و ناپایداری سد را به همراه خواهد داشت.

    روشهای مقابله :
    با بقیه زهکشهای مناسب در پاشنه سد ، خط تراوش آب به داخل جسم سد منتقل می‌شود.

رگاب

    نحوه ایجاد و خسارات :
    شسته شدن ذرات ریز از میان ذرات درشت تر به تدریج به ایجاد مسیر های آزاد گذر آب منجر می‌شود.

    روشهای مقابله :این کار از طریق به حداقل رساندن مقدار و سرعت آب نشتی توسط انتخاب مصالح مناسب و تعبیه هسته نفوذ ناپذیر و صافیهای مناسب صورت می‌گیرد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

 استفاده‌ بهينه‌ از آب‌ در كشوري‌ چون‌ ايران‌ كه‌ از نظر اقليمي‌ داراي‌ وضعيت‌ خشك‌ تا نيمه‌ خشك‌ است‌ از اهميت‌ فراواني‌ بخصوص در گسترش و توسعه فعاليتهاي كشاورزي برخوردار است‌.

بهره‌ برداري‌ بهينه‌ از اين‌ منابع‌ آبي‌ براي اين منظور جز با توجه‌ كامل‌ به‌ معيارهاي‌ اقتصادي‌ و اجتماعي‌ ممكن‌ نيست‌. توجه‌ به‌ هزينه‌ها و فوائد اجتماعي‌ در تخصيص‌ منابع‌ آب‌ و در بهبود عملكرد اقتصادي‌ بخش‌ آب‌ اهميت‌ دارد. از طرف‌ ديگر روشهاي‌ بهره‌ برداري‌ از منابع‌ آب‌ و بخصوص‌ منابع‌ آب‌ سطحي‌ چون‌ رودخانه‌ متفاوت‌ است‌ كه‌ هر كدام‌ از اين‌ روشها داراي‌ ويژگي‌هاي‌ خاص‌ بوده‌ و در شرايط‌ متفاوت‌ رودخانه‌ و زمانهاي‌ برداشت‌، عملكردهاي‌ متفاوتي‌ را از خود نشان‌ مي‌دهد كه‌ بررسي‌ و ارزيابي‌ آنها در بهبود استحصال‌ آب‌ نقش‌ مؤثري‌ دارد. بررسي‌ عملكرد اين‌ روشها علاوه‌ بر مقايسه‌ اقتصادي‌ و اجتماعي‌ نقاط‌ قوت‌ و ضعف‌ را نمايان‌ ساخته‌ و مي‌تواند در انتخاب‌ روش‌ برداشت‌ در شرايط‌ مختلف‌ منطقه‌ و رودخانه‌ مؤثر باشد و حد اقل‌ مشكلات‌ را در بهره‌ برداري‌ ايجاد نمايد. سدها سازه‌ هايي‌ هستند كه‌ در مسير رودخانه‌ و براي‌ ذخيره‌ سازي‌ منابع‌ آب‌ رودخانه‌ها احداث‌ مي‌شوند. به‌ طور كلي‌ سدها به‌ منظور استفاده‌ آب‌ ذخيره‌ شده‌ در پشت‌ آنها براي‌ آبياري‌، شرب‌ انسان‌ و دام‌، توليد نيروي‌ برق‌، جلوگيري‌ از طغيانها و سيلابهاي‌ و جلوگيري‌ از صدمه‌ زدن‌ به‌ تأسيسات‌ و روستاهاي‌ پايين‌ دست‌ و فرسايش‌ و تخريب‌ آبخيز كاربرد دارند.

سدهاي‌ خاكي‌

سدهاي‌ خاكي‌ سدهايي هستند كه از جنس مصالحي طبيعي از قبيل قطعات سنگي نسبتاً بزرگ، شن، مخلوطي از خاك رس و سيلت ساخته مي شوند. سدهاي‌ خاكي‌ بر خلاف‌ سدهايي‌ كه‌ از بتن‌ ساخته‌ مي‌شوند، خاصيت‌ شكل‌ پذيري‌ دارند و ممكن‌ است‌ آنها را بر روي‌ تقريباً هر نوع‌ مصالحي‌ ساخت‌. كافي‌ است‌ كه‌ مقطع‌ سد را با شكل‌ پي‌ موجود و با مصالح‌ ساختماني‌ موجود و دسترس‌، تطبيق‌ داد و از مواد طبيعي‌ و شن‌ مخلوط‌ با خاك‌ رس‌ و سيليت‌ و حتي‌ قطعات‌ سنگي‌ بزرگ‌ استفاده‌ كرد. براي‌ پروژه‌هاي‌ كوچك‌ سد خاكي‌ متداولترين‌ نوع‌ سد است‌. دليل‌ عمده‌ آن‌ است‌ كه‌ مصالح‌ آن‌ را مي‌توان‌ غالباً در محوطه‌ مخزن‌ يا محل‌ مناسب‌ ديگر به‌ قيمت‌ ارزان‌ در حوالي‌ پروژه‌ به‌ دست‌ آورد  فراهم بودن‌ كارگر و ماشين‌ آلات‌ مورد نياز، در انتخاب‌ اين‌نوع‌ سد عاملي‌ مؤثر است.

در ساخت سدهای خاکی، آنچه که در واقع جلوی آب را می‌گیرد، یک هسته نسبتاً نازک رسی است. خاک رس این خاصیت را دارد که با مرطوب شدن، به عایق خوبی برای نفوذ آب تبدیل می‌گردد. بجز هسته رسی،مابقی حجم سد را سنگ و خاک غیر محلول در آب تشکیل می‌دهد. چرا که سنگهای محلول پس از مدتی باعث کاهش وزن سد و به هم خوردن نتایج محاسبات خواهند شد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب