مرجع تخصصی آب و فاضلاب

فلوراید در آب: فواید، مضرات و روش‌های کنترل
فلوراید (F⁻) یک یون معدنی است که بهطور طبیعی در آب، خاک و برخی مواد غذایی یافت می‌شود. افزودن فلوراید به آب آشامیدنی شهری در بسیاری از کشور‌ها بهمنظور پیشگیری از پوسیدگی دندان انجام می‌شود، اما سطح بالای آن می‌تواند خطرات سلامتی به همراه داشته باشد. در زیر به بررسی جامع این موضوع پرداخته شده است:

۱. منابع فلوراید در آب
منابع طبیعی:

انحلال سنگ‌ها و خاک‌های حاوی فلوراید (مانند فلوئوریت، آپاتیت).

آب‌های زیرزمینی در مناطق آتشفشانی یا زمین‌های گرمابی.

منابع مصنوعی:

افزودن عمدی فلوراید به آب شهری (فلوریداسیون آب).

پساب صنایع (شیشه، کود‌های فسفاته، آلومینیوم).

۲. فواید فلوراید
جلوگیری از پوسیدگی دندان: فلوراید با تقویت مینای دندان و کاهش فعالیت باکتری‌های مضر، تا ۲۵٪ از پوسیدگی دندان‌ها میکاهد.

کمک به سلامت استخوان‌ها (در غلظت‌های پایین).

سیاست‌های بهداشت عمومی: فلوریداسیون آب بهعنوان یکی از ۱۰ دستاورد برتر بهداشت عمومی قرن بیستم شناخته شده است.

سطح مطلوب فلوراید در آب آشامیدنی
سازمان بهداشت جهانی (WHO): ۰. ۷ تا ۱. ۵ میلیگرم بر لیتر (ppm).

ایران: حداکثر مجاز ۱. ۵ ppm (طبق استاندارد ۱۰۵۳ مؤسسه استاندارد).

۳. مضرات فلوراید بیشازحد
الف) فلوئوروزیس دندانی (Dental Fluorosis)
ایجاد لکه‌های سفید یا قهو‌های روی دندان‌ها بهویژه در کودکان زیر ۸ سال.

ناشی از مصرف طولانیمدت آب با فلوراید بالای ۱. ۵ ppm.

ب) فلوئوروزیس استخوانی (Skeletal Fluorosis)
سفتشدن و شکنندگی استخوان‌ها و مفاصل.

در غلظت‌های بالای ۴ ppm و مصرف مزمن.

ج) سایر خطرات
اختلال در عملکرد تیروئید.

تأثیر منفی بر سیستم عصبی (مطالعات حیوانی).

۴. مناطق با فلوراید بالا در جهان و ایران
جهانی: هند (ایالت راجستان)، چین، آفریقای شرقی، مکزیک.

ایران: استان‌های کویری و مرکزی مانند یزد، کرمان، و سیستان و بلوچستان (آب‌های زیرزمینی با فلوراید تا ۱۰ ppm).

۵. روش‌های اندازهگیری فلوراید
الکترود یون انتخابی (ISE): دقیق و سریع.

اسپکتروفتومتری: استفاده از معرف SPADNS یا زیرکونیوم.

کیت‌های تست سریع: برای مصارف خانگی.

۶. روش‌های حذف فلوراید از آب
الف) روش‌های شیمیایی
جذب سطحی:

آلومینای فعالشده (AA): جذب فلوراید روی سطح آلومینا.

کربن فعال اصلاحشده: با استفاده از نانوذرات اکسید فلزی (مگنتیت، سریم).

رسوبدهی:

افزودن آهک (CaO) یا کلرید کلسیم (CaCl₂) برای تشکیل CaF₂.

ب) روش‌های فیزیکی
اسمز معکوس (RO): راندمان ۹۰–۹۵٪، مناسب برای مصارف خانگی.

الکترودیالیز (ED): استفاده از جریان الکتریکی برای جداسازی یون‌ها.

ج) فناوری‌های نوین
نانوفیلتر‌ها: غشا‌های نانوساختار با پوشش‌های جاذب فلوراید.

بیوسوربنت‌ها: استفاده از پسماند‌های کشاورزی (پوست موز، پوسته تخم مرغ).

۷. مقایسه روش‌های حذف فلوراید
روش هزینه راندمان مناسب برای معایب
آلومینای فعالشده کم ۷۰–۸۵٪ سیستم‌های کوچک نیاز به احیای دورهای
اسمز معکوس بالا ۹۰–۹۵٪ خانگی/صنعتی هدررفت آب و انرژی
نانوفیلترها متوسط ۸۵–۹۵٪ صنعتی هزینه اولیه بالا
الکترودیالیز بالا ۸۰–۹۰٪ صنعتی نیاز به برق زیاد
۸. راهکار‌های مدیریتی
پایش منظم: آزمایش دور‌های آب‌های زیرزمینی در مناطق پرخطر.

آموزش عمومی: آگاهیرسانی درباره مصرف آب‌های بطریشده در مناطق با فلوراید بالا.

سیاست‌های دولتی: نصب سیستم‌های تصفیه در مناطق روستایی و محروم.

۹. جمع بندی
فلوراید در آب یک شمشیر دولبه است:

مفید در غلظت‌های پایین (۰. ۷–۱. ۵ ppm) برای سلامت دندان‌ها.

خطرناک در غلظت‌های بالا (>۱. ۵ ppm) با عوارض استخوانی و دندانی.

با استفاده از روش‌های تصفیه مناسب مانند اسمز معکوس یا جذب با آلومینا، می‌توان سطح فلوراید را کنترل کرد. در

مرجع تخصصی آب و فاضلاب