مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آبخيزداري چيست؟ هدف از انجام آن چيست؟

براي بيان تعريف آبخيزداري بايد در ابتدا معني حوضه آبخيز را بدانيم:

● آبخيز(watershed):

آبخيز واحدي هيدرولوژيک است که به عنوان واحد فيزيکي, بيولوژيکي, سياسي, اجتماعي و اقتصادي براي طراحي ومديريت منابع طبيعي (آب, خاک, پوشش گياهي) پذيرفته شده است.

به عبارت ديگر آبخيز منطقه اي توپوگرافي است که توسط يک سيستم رودخانه زهکشي ميشود.

● تعريف آبخيز داري (watershed management):

آبخيزداري عبارت است از فرآيند تنظيم و اجراي اقدامات مناسب به منظور اداره منابع موجود در آبخيز, باکسب منافع, بدون آسيب رساندن به موجوديت اين منابع.

علم آبخيزداري در اوايل قرن بيستم به دلايل زير ايجاد شده است :

▪ کسب دانش وآگاهي بيشتر درمورد دوره هيدرولوژيک وعملکرد آن.

▪ افزايش جمعيت وفشار حاصله از آن به اراضي ومنابع آب.

▪ افزايش بيش از حد مصرف آب که ناشي از پيشرفت فن آوري وبالا رفتن سطح زندگي مردم

بوده است.

▪ بروز مشکلات جديد وپيچيده مرتبط باآب از جمله: مشکل وجود مناطق سيل گير, ايجاد آلودگي

آب, سکونت در مناطق خشک و...

مديران امور برنامه ريزي, سرانجام پي بردند که آبخيز ميتواند به عنوان بهترين واحد طبيعي براي اداره منابع طبيعي محسوب شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

با توجه به شرایط اقلیمی خشك و نیمه خشك ایران و بروز مشكلات عدیده‌ای چون كم آبی در بسیاری از مناطق كشور، حفاظت خاك و آبخیزداری از سازنده‌ترین راهكارها برای مقابله با خشكسالی است.
آبخیزداری یكی از شیوه‌های نوین حفاظت آب و خاك، مهار و پخش سیلاب‌ها است كه باعث كنترل سیلاب‌های مخرب و نفوذ آب به داخل سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود.
راهبرد اساسی كنترل سیلاب به تغذیه سفره‌های آب كمك می‌كند و موجب می‌شود كه قنات‌ها، چشمه‌ها و چاهها با تولید آب بیشتر بتواند زمین‌های كشاورزی بیشتری را به زیر كشت برده و در تولید محصولات غذایی بیشتر، نقش مهمی را ایفاء كنند.
این شیوه به ویژه در مناطق خشك، نیمه خشك و حواشی كویر كه معمولا هر از گاهی با جاری شدن سیلاب‌های مخرب با دبی لحظه‌ای بالا، مواجه هستند، بسیار مؤثر و راهگشا است.
یكی از ویژگی‌های سرزمین‌های خشك (نظیر ایران) دارا بودن و زیست‌ بوم‌های ناپایدار است كه درصورت خسارت دیدن ، ‌احیای آنها بسیار دشوار است.
بهره‌برداری از این گونه زمین‌ها، در دوره‌های خشكسالی، همانند دوره‌های فر اوانی رطوبت، نتایج مصیبت‌باری برای گیاهان، جانواران، خاك و ساكنان به همراه دارد كه با توجه به شرایط اقلیمی ایران، پیش‌بینی می‌شود تا بیست سال آینده كشور ما نه تنها مرحله تنش و فشار ناشی از كم آبی را تجربه می‌نكند بلكه با كاهش سرانه آب تجدید شوند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

کيفيت خاک مراتع - فرسايش آبي

● فرسايش آبي چيست؟

فرسايش آبي عبارتست از جداسازي، جابجايي و از بين رفتن مواد خاک توسط آب. اين فرآيند ممکن است به شکل طبيعي انجام گيرد و يا اينکه توسط فعاليتهاي انسان تشديد گردد. شدت فرسايش ممکن است از خيلي آهسته تا خيلي سريع بسته به خاک و شرايط آب و هوايي و محيطي متغيير باشد.

فرسايش آبي مسيري را در سطح زمين مي شويد. فرسايش ورقه اي با ضريب يکنواختي کم يا زياد خاک را از سطح زمين بر مي دارد. فرسايش شياري يا گالي زماني اتفاق مي افتد که رواناب متمرکز شده کانالهايي را در دل خاک ايجاد کند. رسوبات ناشي از فرسايش در هر نقطه اي جايي که سرعت حرکت آب کند مي شود، (پشت گياهان، مناطق تخت) مثل رودخانه ها، درياچه ها و مخازن ته نشين مي شود.

● چرا فرسايش مهم است؟

از دست رفتن خاک سطحي ظرفيت خاک را براي کارکرد آن کاهش داده و قابليت آن را در استفاده هاي مستمر بعدي از آن محدود مي کند. فرسايش خاک سطحي را از بين مي برد، لايه اي که داراي مقدار بسيار وسيع مواد آلي، فعال به لحاظ بيولوژيکي و مواد مغذي است. قابليت عموم گياهان براي رشد پس از از دست رفتن خاک سطحي از بين رفته و يا محدود مي گردد.

فرسايش ساختمان خاک را از بين برده و مواد آلي خاک را در معرض تابش در داخل توده هاي خاک قرار داده و باعث تجزيه و از بين رفتن آنها مي گردد. ساختمان خاک فرسايش يافته مقدار نفوذ آب را کاهش مي دهد.

فرسايش خاک سطحي غني از مواد مغذي مي تواند باعث تغيير پوشش به سمت گياهان نامناسب و غيردلخواه مثل گراسها تا نمونه هاي بوته اي گردد.

فرسايش در خاکهاي کم عمق ضخامت محدودة رشد ريشة گياهان و مقدار هوا، آب و مواد مغذي در دسترس گياهان را کاهش مي دهد.

رسوبات برداشت شده از طريق فرسايش ممکن است گياهان و جاده ها را زيرخاک برده، يا در آبراهه ها، رودخانه ها، مخازن جمع شده و کيفيت آب را کاهش دهد.

● چه عواملي باعث فرسايش آبي مي گردد؟

فرسايش از طريق ضبه و برخورد قطرات باران بر خاک لخت و قدرت آب در حال سقوط بر روي خاک سطحي ايجاد مي شود. شدت فرسايش طبيعي بستگي به خواص خاک اصلي، شيب و آب و هوا که با هم توانايي محل را در رشد گياه و ايجاد پوشش تعين مي کند، دارد. فرسايش شديد زماني اتفاق مي افتد که پوشش گياهي از بين رفته و فضاي بين گياهان بزرگتر شده و ساختار خاک بواسطة اختلال زياد و کاهش ورود مواد مغذي از بين مي رود. تراکم خاک رواناب را افزايش داده لذا باعث تشديد در فرسايش مي گردد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آبخیز (watershed) چیست؟
آبخیزداری (watershed management) چیست؟
دبی (discharge) چیست؟
بند اصلاحی (check dam) چیست؟
رانش (land slide) چیست؟
سیل (fl6ood) چیست؟
فرسایش (erosion) چیست؟
کشت روی خطوط تراز (Contour farming) چیست؟
کشت نواری(Strip cropping) چیست ؟
هشدار سیل (flood warning) چیست ؟
GIS چیست؟
جنگل(forest) چیست؟
مرتع (range) چیست؟
چراگاه (pasture) چیست؟
مرتعداری (range management) چیست ؟
اشکوب (layer or stratum) چیست؟
اکولوژی (ecology) چیست؟
پروانه چرا (grazing license) چیست؟
چرا (grazing) چیست؟
وضعیت مرتع (range condition) چیست؟
شایستگی مرتع (range suitability) چیست ؟
ظرفیت چرا (grazing capacity) چیست؟
گرایش مرتع (range condition trend) چیست؟
چگونه از جنگل محافظت کنیم؟
بیابان (desert) چیست؟
بیابان‌زایی (desertification) چیست؟
نقش انسان در بیابان‌زایی چیست؟
بیابان‌زدایی (Combat desertification) چیست؟
تپه ماسه‌ای (sand dune) چیست؟
فرسایش بادی (wind erosion) چیست؟
**مالچ نفتی چیست؟

مرجع تخصصی آب و فاضلاب