مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مقاله ارائه چارچوب فرایند همکارانه در افزایش تاب آوری تصفیه خانه های آب و فاضلاب در مواجهه با سیلاب
محمد کارآموز - استاد، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه تهران، تهران، ایران
پویا خلیلی - دانشجوی کارشناسی ارشد، مهندسی عمران- منابع آب، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده مقاله:
قرارگیری تصفیه خانه ها در مناطق ساحلی لزوم افزایش توجه به این زیرساخت ها را افزایش می دهد. وقوع سیلاب می تواند باعث آب گرفتگی اجزا و افزایش بار ورودی به تصفیه خانه شود که این امر موجب کاهش عملکرد قسمت های مختلف این زیرساخت و خسارت های هنگفت می شود. در این مطالعه، در راستای کاهش خطرپذیری تصفیه خانه ها در برابر سیل، به منظور کمی سازی خصوصیات تصفیه خانه از شاخص تاب آوری استفاده شد. برای ارتقای عملکرد تصفیه خانه در مواجهه با سیل دو رویکرد اصلی رفتار همکارانه میان تصفیه خانه ها و تخصیص مالی میان بخش های قابل سرمایه گذاری درون هر تصفیه خانه مورد ارزیابی قرار گرفت. به این منظور در رویکرد اول، خصوصیاتی از تصفیه خانه که با سرمایه گذاری مالی قابل بهبود هستند، شناسایی شدند و تخصیص بودجه در میان هریک به منظور ارتقای عملکرد سیستم مورد بررسی قرار گرفت. به علاوه، رویکردهای مدیریتی پیشنهادی برای درک دقیق تر سیستم نیز ارائه شد. در نتیجه، رویکرد بهره برداری توامان بین تصفیه خانه ها و ارتقای عملکرد این زیرساخت ها با ایجاد ارتباط بین تصفیه خانه های مجاور محقق می شود. به منظور ایجاد این ارتباط و همکاری که مبنای کار مقاله می باشد، عملکرد تصفیه خانه های مجاور به صورت یکپارچه در نظر گرفته شد. در ادامه، نتایج رویکرد بهره برداری توامان و میزان اثرگذاری آن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در این پژوهش، سه همکاری شامل تصفیه خانه هایBowery Bay، Tallman، Newtown Creek و Red Hook تاب آوری را به میزان قابل توجهی بهبود داده است. چارچوب ارائه شده در این پژوهش برای به کارگیری در سایر تصفیه خانه های فاضلاب مناطق ساحلی پیشنهاد می شود.
کلیدواژه‌ها:
تاب آوری, سیل, تصفیه خانه, سرمایه گذاری, همکاری

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مطابق آمار تهیه شده توسط سازمان ملل متحد در میان بلایای طبیعی، سیل و طوفان بیشترین تلفات و خسارات ر ا به جوامع بشری وارد آورده اند، بگونه ای که تنها در یک دهه میزان خسارات ناشی از سیل و طوفان بالغ بر 21 میلیارد دلار در مقابل 18 میلیارد دلار خسارات ناشی از زلزله بوده است. این امر در کشور ما نیز صادق است و در اغلب سالهای گذشته حدود 70 % اعتبارات سالانه طرح کاهش اثرات بلایای طبیعی و ستاد حوادث غیر مترقبه صرف جبران خساران ناشی از سیل شده است . ضمن اینکه باید توجه داشت بدلیل بهبود روشهای ساخت و ساز و رعایت ضوابط و مقررات، ایمنی سازه ها و تأسیسات در مقابل خطراتی چون زلزله افزایش می یابد ولی متأسفانه روند طبیعی تو سعه در کشورهایی نظیر ایران باعث تخریب محیط زیست و منابع طبیعی شده و خسارات سیل مرتباً افزایش می یابد . رشد 250 درصدی خسارات ناشی از سیل کشور در پنج دهه گذشته مؤید این مدعاست. متأسفانه موضوع سیل و مدیریت و کاهش خسارات آن در کشور مورد توجه جدی قرار نگرفته و فقط زمانی که سیلاب مخربی جاری می شود و فاجعه ای بوجود می آید، توجه مسئولین و متخصصین به آن جلب می گردد. اگر چه بررسی طرحهای مهار سیلاب که به صورت محدود و پراکنده در سطح کشور مطالعه و اجرا شده اند، نشان می دهد یک راه حل مشخص و مطمئن برای کلیۀ مناطق سیلگیر وج ود ندارد اما بدیهی است پدیدۀ سیل علیرغم همۀ پیچیدگیهایش قابل بررسی و مطالعه بوده و می توان در جهت مهار وکاهش خسارات آن و حتی بهره برداری اقتصادی از سیل راه حل های مناسبی جستجو کرد. بر این اساس برنامه ریزی و انجام اقدامات جامع جهت پیشگیری و کاهش خسارات سیل در قالب طرحهای مطالعاتی و اجرایی از اهمیت بسزایی در راستای دستیابی به اهداف توسعۀ پایدار برخوردار می باشد. طبقه بندی سیل های کشور جریان سیل به طور عمده ناشی از رواناب سطحی می باشد که حاصل خصوصیات بارش و خصوصیات حوزۀ آبخیز است که در این میان، تأثیر پوشش گ یاهی و خاک در کاهش جریان سیل حوزه های کوچک کمتر از حوزه های با مساحت زیادی می باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

سیل وسیلاب

 
در خلال یا پس از یک بارندگی شدید ، مقدار دبی رودخانه به سرعت افزایش یافته و درنتیجه آب از بستر عادی خود سر ریز نموده و دشت سیلابی و مناطق اطراف را دربر می‌گیرد. با بررسی دشت سیلابی قدیمی و آبرفتهای آن ، شاید بتوان با درجه‌ای از تقریب احتمال وقوع و بزرگی سیلهای آتی منطقه را مشخص کرد. اصولا بزرگی سیلها و تکرار آنها در طول زمان تابع شدت بارندگی ، نفوذپذیری زمین و وضع توپوگرافی منطقه است.

البته امروزه به دلیل دخالتهای بی رویه در بسیاری نقاط که قبلا سیل نمی‌آمده ، طغیانهای بزرگی مشاهده می‌شود. فعالیت بشر به چند صورت احتمال وقوع سیل را افزایش می‌دهد. از آن جمله می‌توان به ساختمان سازی در دشت سیلابی رود که مستلزم اشغال بخشهایی از آن است و باعث کاهش ظرفیت طبیعی رود می‌شود، اشاره کرد. به این ترتیب محدوده‌ای از دشت سیلابی که در زمان طغیان زیر آب می‌رود، گسترده تر می‌گردد.

شهر سازیها و حذف گیاهان باعث کاهش مقدار آب نفوذی و افزایش آب سطحی می‌شود. حجم زیاد آب از یک طرف بر برزگی طغیان می‌افزاید و از طرفی با افزایش فرسایش، رسوباتی به وجود می‌آورد که با برجای گذاشتن آنها ظرفیت بستر اصلی رود کاهش می‌یابد. موارد پیش معمولا تاثیر تدریجی دارند، ولی سیلهای ناگهانی و فاجعه آمیز اغلب بر اثر تخریب سدها و بندها ، ایجاد می‌شوند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب